سولدوز شهرینده قاراپاپاقلارین نوروز بایرام شنلیک لری
«هیس آلماق»
اونلار هر بیر زاد دان اؤنجه «حیس آلماق» رسمینی یئرینه گتیریب و بو فعالیّتده ائوده اولان فرش لری ، یاتاق پالتارلاری، یاستیق – بالیش و موتکّا ، پتو و باشقا زادلاری یویوب و لکه لردن تمییزله یرلر. البته بوندان اوّل اونلاری شهر و کندلرده یئرلشمیش چای کنارلاریندا یویاردیلار، آمما ایندی ایسه ائولرین حیه طینده و یا فرش یویان کارخانالاردا بو ایش انجام تاپیر. بو ایش له برابر ائوین دیوارلاری ، قاپی – پنجره لری و باشقا یئرلری تمیزله نیر و بئله لیک له ائولر اؤز دیلیمیز بیر دسته گول کیمی بزه نیر.
« گؤی گؤورتمک یا گؤی قویماق »
ایکینجی ایش « گؤی گؤورتمک یا گؤی قویماق » ایشیدیر. بوغدا،آرپا،نوخود،مرجیمک،بزره ک و باشقا توخوملاری آیری آیری دسمالا تؤکوب نئچه گون یاش و نمیش ساخلایاندان سونرا اؤزل بوشقابلارا و هردن ده سلیقه وئریب گلینجیک و یا کوزه لره یاخیب، ایستی یئرده ساخلاییب و گونده سو وئرمک و یا سو سپمک له اونلاری گؤوردیرلر. دئمه لی یم ، او ائولرده کی توی قراری وئریلیب و قراردی گلین گلسین یا آپاریلسین بوندان دولایی گؤیلر داهادا آرتیق بزه نیر و سلیقه وئریلیر. ها بئله او عائیله لرکی یاخین عزیزلرین الدن وئریبلر ایلک ایل دؤنومو یئتیرمه میشدن گؤی بئجرمزلر ، آمما ایکینجی ایلده اونلاردا گؤی گؤوردیب و عزیزلرینین مزارینا آپارارلار. «بالاجا قیرمیزی بالیق» آلماق و تونگه سالیب و گؤوه رن گؤیون کنارینا قویماق دیگر فعالیّت لردن دیر.
« پای آپارماق»
اوچونجو عادت و عنعنه لردن کی سولدوز ماحالیندا گئنیش سوییه ده دیه ر وئریلیر« پای آپارماق» عنعنه سی دیر. بو عنعنه ده بایرام یئتیشمه میشدن اؤنجه ، عائیله لریاخین عزیزلرینه یعنی قیز ، اوغلان و ها بئله باجی لارا و قارداشلارا گلین و یئزنه یه، پارچا یا پالتار و یا باشقا شئی لری پای عونوانی ایله آلیب و بیر قوطو شیرینی ایله گؤندریب و پای صاحابی دا بیر جوت جوراب یا پول یا دا باشقا بیر شئی پای آپارانا هدیه وئررلر. بو عنعنه نین ان اؤنملی سی و گؤزه گلیمی ته زه گلین اولان ائولرله ایلگیلی دیر. سولدوزدا قدیمدن رسمی دیر کی ته زه گلینه، هم اوغلان طرفیندن و هم ده اونون آتا-آناسی و قوهوم لارینین طرفیندن چئشیدلی بایرام پایی آلینیر و ایلین آخیر چرشنبه سینده اونا ایتحاف اولونور. البته بو گونده گلینین ائوینده ده شادلیق ائدیب و شیرین بیر خاطیره یارانیر.ایضاح ائتمه لی یم کی بو طنطنه لی رسم گلینین ایلک نوروز بایرامیندا یئرینه گتریلیر.
«تک» یا ایلین «آخیر سه شنبه»
«تک» یا ایلین «آخیر سه شنبه» رسیمی ده دونیادان گئدنلره عایید دیر. بو گونده سولدوز اهالی سی شهر وکندلرده قبیراوستونه گئدیب و گؤوه رن گؤیلری دونیادان کؤچوموش عزیزلزینین مزار لاری اوستونه قویوب و حالوا ، خورما ، شاقالات و باشقا یئمه لی خورک لر پایلاییب و بونلاری آلانلاردا دونیادان گئدنلره فاتیحه اوخویوب تانریدان رحمت و باغیش ایسترلر.
«کؤهنه سویا چیخماق»
«کؤهنه سویا چیخماق» ایل تحولیندن قاباق دیگر عنعنه لردن دی کی قاراپاپاق ائلینده اؤزل یئری وار. «چارشنبه آخشامی» ، «باجا باجا یا شال ساللاما» ،«قولاق آسماق» ، «بعضی کندلرده تکه چیخارتماق»،«یومورتا دؤیوشدورمک» ،«فالا باخماق اودا گؤوه ریلن گؤی ایله» باشقا عنعنه لردن دیرکی سولدوزدا ایفا اولونور.
« کؤهنه سویا چیخماق» و« ته زه سو اوستونه گئتمک» نوروز بایرامی نین ان کوتله وی و دیه رلی ععنعنه سی سایلیر. بو تؤرن ده ایلین آخیر سه شنبه سی و ته زه ایلین ایلک گونونون باشلانقیجیندا یعنی سحر چاغی نین اوّل ساهاتلاریندا کی حه له گون اؤز ساچاقلارینی یئرین اوزرینه سره لندیرمه ییب ، سولدوزون بوتون اهالی سی اولسون آغ ساققالی و آغ بیرچه یی ، اوشاقلاری اوفاقلاری، قیزلاری و اوغلانلاری و اؤزللیک له آداخلانان قیز اوغلانلاری و ته زه توی ائدن گلین و دامادلاری بیر اللرینده سه نه ک یا کوزه و بیر اللرینده یئر-یئمه لی و باشقا شئی لر شهرین قیراغیندا یئرلشن گادار چایی و کندلرده ده یئرلشن آخار چایلارین کنارینا گئدیب ال و اوزلرینی چایین سویو ایله یویوب اود یاندیریب و شادلیق ائدرلر. اونلار همچنین الکوللو پامبیغی جه ویز قابیغی ایچرسینده یاندیریب و آخار سویون اوزه رینه بوراخیب و سویون جریانینا و دالغاسینا تاپشیرارلار.چایین باشا باشیندا بو عنعنه نی یئرینه گتیرمک گرچکدن گؤزل و بدیعی منظره یارانیر.
«چارشنبه سوری یا چارشنبه آخشامی»
«چارشنبه سوری یا چارشنبه آخشامی» ایرانین باشا باشا ایله بیر زاماندا سولدوز شهرینده و کندلرینده ده دیه ر وئریلیر. ایلین آخیر سه شنبه سی کی سولدوز خالقی ایچینده «تک گونو» آدلانیر گون باتاندان سونرا کوچه لرده ، حه یه ط لرده و چؤل لرده اودون حاضیرلاییب یاندیریب و تونقارلایاندان سونرا قیزلی – اوغلانلی ، بؤیوک لو – کیچیک لی اوتون اوستوندن آتیلارکن سؤیله یرلر:
آتیل – باتیل چارشنبه بختیم آچیل چارشنبه
بو عنعنه نین آردی سیندا گئجه چاغی «چارشنبه یئریئملی» لری کی عیبارتدی آجیل، نوخود کیشمیش، جه ویز ، بادام ، چئشیدلی میوه کی اؤنجه دن آلیب و حاضیرلامیشلار سوفره اوزه رینه دوزوب ، یئییب و شادلیق ائدرلر.
«باجا باجا »
ائله بو گئجه ده «باجا باجا » عنعنه سی ده یئرینه گتیریلیر.ندن باجاباجا دئییلیر؟ بونا گؤره کی قدیم زامانلاردا ائو داملارینین اوزه رینده - کی «ال دامی» دا آدلاناردی- باجا اولاردی و گونون ایشیغی بو باجادان ایچری دوشوب و او طرفدن ده ائوین هاواسی و یا تندیرین توستوسوده بو باجادان ائشییه گئدردی . قدیم زامانلاردا چارشنبه آخشامی ائله بو باجانین طریقی ایله جاوانلار و اوشاقلار شاللاری ایچری سالیب و ائو صاحابی دا بیر میقدار یئملی لردن بو شالین ایچریسینه توکوب و دییه ردیلر: شال صاحابی شالیین چک یوخاری. نئجه کی رحمت لیک خالق شاعیری اوستاد شهریاردا حیدربابا منظومه سینده گؤزل شکیل ده بونا ایشاره ائدیبدی. چاغداشدا دوزدو قدیم کی کیمی داملارین باجاسی یوخدو آمما سولدوزدا بو عنعنه حه له ده باجاباجایا مشهوردو و بو گئجه ده ان چوخو اوشاقلار یادا یوخسول عائیله لر ائولرین قاپیسینی چالیب و پای ایسترلر .
«قولاق آسماق»
«قولاق آسماق» بو گئجه نین باشقا رسملریندن سایئلیر. ائولرده بعضی اوشاقلار و اکثر قیزلار، قونشولار بیلمه دن اونلارین قاپیلارینین آرخاسیندا دوروب یادا داملارینین اوستونه گئدیب و گیزلیجه اونلارین دانیشیقلارینا قولاق آسیب و ایلک جومله لری ائشیدیب یادلاریندا ساخلاییب و اؤز گله جک لرینی او سؤزلر ایله یاناشدیریب و تعبیر ائدرلر.
«یئددی سین سوفره سی »
ایندی ایسه گلیریک ایل تحویلی رسم لرینه .ایل تحویلیندن قاباق ائوین قادینی یا قیزلاری بایرام سوفره سینی بزه ییرلر. یئددی »س» لا باشلانان شئیلری کی عیبارتدی: سوماق،سیرکه،سمنی،سو، سیکّه، سبزه، ساریمساق ، سوفره یه دوزوب و اونلاردان علاوه چئشیدلی میوه ، آجیل ، شیرنیّات، نوخود-کیشمیش، محلی آجیل ، آینا و نهایت ده تانرینین بیزلره گؤندرمیش قورآن کیتابی دا سوفره یه قویارلار. ایل تحویلی چاغیندا عائیله اهلی بزنمیش سوفره نین دؤوره سینده اوتورارکن ایل تحویلینین ثانیه لرینی گؤزلرلر.ائله کی ایل تحویل اولدو ائوین بؤیوگو بیر نئچه آیه قورآن و سونرادا ایل تحویلینین اؤزل دوعاسین اوخویوب و بایرامی تبریک دئییر.ائوین اهالی سی ده آتایو آنا و سایر له بایرام لاشیب و ائوین بؤیوگو هامی یا جان ساغلیغی و ایل بویو شادلیق آرزیلاییب و بایراملیقلاری ائو اهالیسی و اؤزللیک له اوشاقلارین آراسیندا پایلاییر.
«سویا چیخماق»
نئجه کی اؤنجه ده ایضاح ائتدیم« سویاچیخماق» کؤهنه ایلین آخیر چارشنبه سینین اؤزل عنعنه لریندن دیر کی بو رسم ته زه ایلده ده عینا" تیکرار اولونور. ائله کی ته زه ایل تحویل اولوندو سولدوزدا رسمی دیر ایلین اوّل گونونون سحر چاغیندا یا ناهاردان قاباق سولدوز خالقی مچیدلره یادا ائولره گئدیب یاسلی عائیله لر یا خود عزیزلرین الدن وئرمیش عائیله لره باش ساغلیغی وئریب اونلارا تانریدان دؤزوم و دونیادان کؤچموشلرینه باغیش ایسته ییرلر.
« بایرام لاشما »
ناهاردان سونرادا « بایرام لاشما » تؤره نی یئرینه گتیریلیر و بو گل – گئت نئچه گون آردیسی اولار تا کی سیزده گونو یئتیرر.
«فالا باخماق»
اؤزللیک له گنج قیزلار بیر یئره یئغیشیب و گؤوه رن گؤیون بیر سیرا اوجلارینی قیچی ایله کسیب و اللرینین اووجوندا سایارکن بیر بیرلرینین گله جکلرینی و یا آرزیلارینی تعبیر ائدرلر.
«یومورتا دؤیوشدورمه»
«یومورتا دؤیوشدورمه» ده بایرامین ایلک گونونده ایفا اولونار و بو قدیمی اویوندا سوغان یا دیگر مادّه لرله بویانمیش و پیشمیش یومورتالار یاریشمایا اوخشاردا کلّه – کلّه یه یا باش باشا و هابئله محلی اصطیلاح کونه – کونه یه چالیب و هرکسین یومورتاسی سینسا او اویونو اودوزور و یومورتانی الدن وئریر.
«چؤله چیخماق»
«چؤله چیخماق» عنعنه سی بایرام شنلی یی نین سون تؤره نی دیر. بو گون بایرامین اون اوچونجو گونو ایله برابردیر. بو گونده سولدوز خالقی ایرانین باشاباشا ایله بیرلیکده طبیعته و چؤله چیخیب و سحردن آخشاما چن اگله نیب و تفریح ائدرلر. یئددی گؤز، سولطان یعقوب، بابا حسن ، فیرنگی داغلاری و میرآوا خرمنی و ها بئله قاسیملو دره سی و باشقا باغ- باخجا و چؤللر سولدوز اهالی سینین اگلنجه لی یئرلری ساییلیر . بو گونده دویو – خوروش یا کاباب خورکلرین جیواریندا آیران آشی اودا ته زه گؤورن بیتکی لرله پیشیرمک سولدوز قادینلاری نین اؤزل و اؤنملی قیدا حاضیرلاماق ایشلریندن سایلیر. ائله کی بو گون و بو عنعنه ده باشا چاتدی اونون سحری سیندن عادی یاشام یئنی دن باشلانیر .
تانریدان سولدوز خالقی لا تام ایران خالقینا دا یاخشی ایل، یاخشی گله جک ، شادلیق ، ساغلاملیق و باشاریلار دیله ییرک.
هر گونونوز بایرام و هر بایرامینیز قوتلو اولسون.
--------------------------------------------------------------------------
(بو یازقی اورمودا یاییلان شهامت درگی سینین اوزل بایرام ساییندا درج اولونوبدور)
