آشیق میکاییل سلیمانی ایله مصاحبه
بو تئللی سازینیزدان دا صحبت آچین، بونون اوستونده اولان تاریخ بیزی ماراقلاندیریر؟
بو ساز منیم اوستادیمین سازی ایدی. بیر گون آشیق حسن مکه یه گئدیردی. گئدیب اونون یانینا دئدیم: منیم ده عرض سلامیمی اورالارا یئتیر. منیم ده دیلیمدن دوعا ائیله، قوی آللاه منه ده قسمت ائیله سین. سؤزلریمی یئتیرسن، عؤمروم دوردوقجا سنه دوعا ائیلرم. او دا مکه یه گئدنده وصیت ائیله میشدی، من اوردا اؤلسم، سازیمی میکاییلا وئرین. سونرالار دا ائله او وصیتینه گؤره، بو سازی منه وئردیلر. من ده هر مجلسیمده اونو یادا سالیب و روحونا بیر صلوات دئیه ردیم تا بو ایله کیمی کی بیر آز دستالاتدان دوشدوم. تاریخینه ده باخسانیز، اوستونده 1320 یازیلیبدیر
بو سازین سازبندینین آدینی بیلیرسینیزمی؟
بو ساز باکیدا دوزه لدیلیب.آشیق مامت آدلی بیر آشیق بیزیم شهره گلمیشدی. اوستادیم دا سازی اوندان 350 تومنه آلمیشدی.
سیزین گوجلو حافظه نیزدن چوخ سؤزلر ائشیتمیشیک، آزدان چوخدان دا بیلیریک، ایسته یردیک اؤز دیلینیزدن بو سؤزه گؤره ائشیدک؟
دوزدور. بیر نمونه گتیریرم. قدیملر آشیق درویش رادیودا اوخویاردی.(1340-1350جی ایللر آراسیندا) او زاماندا ضبط اولمادیغینا گؤره، دا آشیق درویش اوخویان سؤزلری کاسته ییغا بیلمزدیلر. آما من ائله بیر دفعه رادیویا قولاق آسیب و او سؤزلری ازبرلهیردیم. سونرادا باشلاییب، همان سؤزلری اوخویاردیم. آللاه بیر درک منه وئرمیشدی، ائله بیر دفعه ایله سؤزلری اؤیره نیردیم.
سیزین سسینیزین گؤزللیگی مشهوردور. سسینیز نیه بو قدر گؤزلدیر، نیه سیزه دورنا سسلی دئیه ردیلر. سئحری نه دیر، یوخسا آیری بیر سیر وار بونون آرخاسیندا؟
شریعتده شرم یوخدور. قوی آچیق دئییم. منیم آنام منه حامله اولاندا، دورنا اتینه تاماهی دوشموشدور. کندیمیزده ده بیر نفر ووروب گتیرمیشدیر. آنام دا او دورنانین اتیندن یئمیشدی. بو ایش منه تأثیر قویوب. اوره گیم قوش اوره گی کیمیندیر. تئز دیسکینرم. اوره گیم تئز چیرپینمایا و دؤیونمگه دوشر. قاب-قابا دگسه دیسکینرم.
هاوالاردا، چوخ کیمین سؤزلرینی اوخویاردینیز؟
چوخ عباس توفارقانلی، قوربانی، سیدی، غلام-حیدر، قول محمود و شاه اسماعیلدان اوخویاردیم.
قول محموددان اوره گینیزه یاتان شعری سؤیله یین؟
قول محمودون بو بندی، منیم اوره گیمه چوخ یاتار، قوی سیزه ده اوخویوم.
او یئردندی کی، ننه سیندن آیریلیب مصره طرف گئدیر؛
کؤنول چیخدی وطنیندن کؤچ ائیلر
یولا وارماق اوچون یولداش بولونماز
آراییب آختاررام، کیمسنم یوخدور
دردلریم طغیاندیر، درمان بولونماز
نئچه داستان بیلرسینیز؟
من تقریباً 35 داستان بیلرم.
قدیم آشیقلاردان نئچه سینین آدینی سؤیله یین؟
گؤللو آشیق عبر وارایدی. بیزیمله ده قونشو ایدی. آشیق عباس، آشیق فرامرز، آشیق حسن اوستادیم، آشیق علی اوستادیمین اوستادی.
شاگردلرینیزدن صحبت آچین، کیملر اولوبلار؟
آشیق عزت یزدانشناس، آشیق عباد حضرتی، آشیق پرویز. قیزیل قیه لی آشیق یدالله، آشیق قوچعلی. شاگردلریم چوخدور، زاخورانلیلار ایچینده دیرلر. ایندی ده تویلارا گئدیرلر.
سیزین منطقه نیز یئرلشدیگی یئر، بیر جور اولوب، هم اورمو هم تبریز و هم هشتری آشیق محیطی ایله ایلگیده اولوب، سیز هانسی مکتبین هاوالارینی چالاردینیز؟
من چوخ اؤز هاوالاریمیز، یعنی هشتری هاوالارینی چالاردیم بیر ده اورمو مکتبینیده چالاردیم.
بس قوشاچایین اصلی سبکی هشتری ماحالینین مکتبی اوسته اولوب؟
ائله دیر. بیز هشتری هاوالارینا، اؤز هاوالاریمیز دئیه ریک. من اؤزوم ده هم تک ساز چالاردیم، هم ده قاوال- بالابان ایله.
سئودیگینیز و یا گؤزل ایفا ائله دیگینز، هاوالارین نئچه سینین آدینی چکین؟
شاهسئونی، قوبا، قره باغ شکسته سی، قوچانی، شکسته، چوووشو، جعفری, شکی. بونلارین هامیسینی چالیشاردیم هر مجلسده اوخویام. بو هاوالاردا برک هاوادیلار. یعنی سس ایسته ییر بونلاری اوخوماق. اؤزومدن تعریفله میرم آما قوبا هاواسینی منیم کیمی اوخویان یوخ ایدی. بارینجی هاواسی واریمیزدیر. چوخ چتین و برک هاوادیر. بیر دفعه ظارافات اوچون تویدا بیر نفر دئدی، آشیق بو بارینجینی اوخویوب و سسینی کسمه دن ائوین بو باشیندان او باشینا گئتسن، بیر دوه وئره جگم. انتظاری یوخ ایدی منیم سسیم یئتیره. من ده اوخودوم. او دا نامردچیلیک ائدیب، دوه نی وئرمه دی.
قوشاچای شهرینه مخصوص اولان، آشیق داستلانلارینین دا آدین چکین؟
بیز بوردا، بیر دنه کربلایی آدی گؤزل داستانینی بیلریک. نه اورمیه، نه ده تبریز آشیقلاری هئچ بیری بیلمزلر. من بو داستانی آشیق فرامرزدن اؤیرنمیشدیم. بیرگون بایقوت کندینه تویا دعوت ائتمیشدیلر. منیم ده لاپ او جوان واختلاریم ایدی. بیر قوجا کیشی وار ایدی، منه دئدی آشیق منیم ده بابامدان، سؤز آچ و داستانینی تعریفله. بایقوتدا بیر اولیا مزاری وار، آدینا آغ اولیا دئیه رلر.
آدی گؤزل داستانیندان دا صحبت آچین؟
او زمانلار، عثمانلیدا یوسف آددا بیر آشیق وار ایدی. هئچ سؤز ایله یوسف شاه هامیسی آشیقلاری باغلاییردی.. بو سؤزو اوخویوردو:
عزیزی یم گول گرک
بولبول گلر گول گرک
اوچ یوز آلتمیش آلتی آغاجدان
اون یئددی گول درک
بو سؤز ایله هامینی باغلاییرمیش، آشیقلار دا آوارا قالیرمیش. آدی گؤزل بو ماجرالاری ائشیدیب و عثمانلیا گئدیر. اورادا مجلس قورولور. اوردا بو سؤزون جوابینی کی همان نمازدیر، یوسف شاها دئییر.
امام حسینه یازدیغی سؤزلریندن ده سیزه اوخویورام:
شاهنشاه قوللوغونا گئدن زوارلار
منیم عرضه م او عمانه یئتیرین
یئتیشنده چؤله بیر سالین نظر
اونلاردی دردیمه چاره یئتیرین
***
فرزند امامدیر، کلام بیان
انبیا اولیا سلمان یان به یان
توتاندا قیفلیدان وئررلر سلام
اوردان سیز دردیمه چاره یئتیرین
***
شاهنشاه زورای دئرلر آدیزا
ذوالفقار صاحبی یئتسین دادیزا
گئیه نده روضه یه سالین یادیزا
آدی گؤزله وار بیر چاره یئتیرین
بیر آیری شعر ده اوخویورام:
داد ائیلرم چرخ فلک الیندن
فلک سالدی کؤنلوم هاوادان منی
بولبول ایدیم، آییریبلار گولومدن
چالاغان ائیله دی یووادان منی
***
سلطانی نئیلیرم، خانی نئیلیرم
شهرتی نئیلیرم، شانی نئیلیرم
بئ مطلب دونیادا جانی نئیلیرم
ائیله دی بئ مطلب هاوادان منی
***
آدی گؤزل دئییر سیغینیمیشام مولایا
دست یداللها او قل کفایه
مشقت دفترینده سالدیلار جدایه
ملکلر اوچوتدو یووادان منی
قدیملردن دئیین، قدیملر ایله ایندینین تویلاریندا فرق وارمی؟
فرقی چوخدور. قدیملر ایکی بالابان، بیر قاوال و بیر آشیق تویلارا گئدردیک. تویلار دا اوچ گون اولاردی. اما ایندی ائله بیر گئجه توی توتولور، اؤزو ده ارگ گتیریلیر. قدیملر تویلاردا آت اویناداردیلار. ائله آت اویناداردیلار، گل گؤره سن.
هانسی یئرلرده چوخ آشیقلیق ائدیب و تویلارا گئدیبسینیز؟
من اؤز شهریمیزدن علاوه چوخ هشتری، سهند داغی اتکلری، سلیم خان یایلاغی، مراغا، ملیک کندیه گئتمیشدیم.
اورمو آشیقلاریندان هانسینی تانییبسینیز؟
آشیق درویشی تانیاردیم. بیر گون اورمیه یه گئتمیشدیم. اوردا محمدرضا-سلیمان تعریفین دئییردیم. منی ده تانیماییردی. دوردو گلدی، اوزومدن اؤپدو دئدی قسمت اولا تویلارینیزی ائیله یم. سونرالار دا تانیش اولدوق، گلیب منیم اوغلومون تویونو ائله دی. درویش یاخشی آشیق ایدی. فرهادین دا شاگردی ایدی. درویشین یونس آددا بیر اوغلونو ماشین وورموشدو و اؤلموشدو. بیز ده اورمیه یه یاسینا گئتمیشدیک. دا او اؤلندن سونرا آشیقلیغا گئتمیردی. بیزی گؤردو بئله اوخودو:
صبح تئزدن واردیم گولون سئیرینه
کؤنول غمناک اولدو، ها قهرلنیر
گؤردوم خار اگلنیب، گولون اوستونه
بولبول خاری گؤردو، ها قهرلنیر
***
یاتمیش ایدیم طبیب گلدی اوستومه
اجل نامه سینی وئردی دستیمه
سالین دؤشک، تؤکون تورپاق اوستومه
دوشمان گؤرسه گولر، دوست قهرلنیر
***
آشیق درویش آیری دوشدون ائلیندن
بولبول تکین گولشانیندان ائلیندن
بیر ایگید آرخاسی گئتسه الیندن
آغلار فغان ائیلر، چوخ قهرلنیر
بو سؤزلر قاسمین سؤزلری ایدی، آما آشیق درویش او لحظه بونلاری اؤزونه دئدی.
بیلیرسینیز، کئچمیشده اورمو مکتبینین ان آدلیم آشیغی، آشیق فرهاد اولموشدور، اونا گؤره دئیه جگینیز سؤز اولورسا، بویورون؟
تورکیه لی آشیق قوجالار وار ایدی. بیرگون تورکیه دن اورمیه یه، آشیق فرهاد ایله باغلاشماغا گلمیشدی. گلیب شهرچایینین قیراغیندا یئددی گون بیر-بیری ایله باغلاشمیشدیلار. هئچ بیری او بیریسینی باغلایا بیلمه میشدیر. یئددی گوندن سونرا فرهاد گؤرموشدو، دا سؤز قالمادی. سحر گلنده باخمیشدی، بیر گلین ال-آیاغی حنالی بیر اینگی ساغیر، بودونا دا اینگین بیزوون باغلاییب. ائله او لحظه او وضعیته بیر شعر قوشموشدور و آپاریب آشیق قوجالارا اوخوموشدو، شعر بئله ایدی:
عزیزیم قان آیاغی
قان الی قان آیاغی
بیر یارانمیش گؤرموشم
اوچ باشی وار، اون آیاغی
بو سؤزه آشیق قوجالار جواب تاپا بیلمه میشدیر. سازی گتیریب، فرهادا تقدیم ائیله ییب، چیخیب گئتمیشدی. اون- اون بئش گون دولاناندان سونرا، گلیب فرهادین یانینا دئمیشدی، آشیق فرهاد منی یازیق ائله دین. منیم آدیم باتدی. دئ گؤرک نه جور حیواندیر، بونون 3 باشی وار، 10 آیاغی؟
فرهاد دا ماجرانی تعریفله میشدی. دئمیشدی، من یولدا بیر ال-آیاغی حنالی گلین گؤردوم، اینگی ساغیر، بیزووو دا باغلاییب آیاغینا. اوچونو بیر حیوانا اوخشاتدیم.
بیر خاطره ده قوی تعریفله ییم، بیر گون بیری آشیق فرهاد اولان یئره گئدیب، دئمیشدی گلمیشم فرهاد ایله باغلاشماغا. فرهاد اوردا اولانلارا قاش گؤز ایله دئمیشدی، دئمه یین من بوردایام. سونرا دئمیشدی، من فرهادین شاگردی یم، اگر منی باغلاسان نوبه فرهادا یئتر. نئچه سؤز اوخوموشدولار، دا بو فرهاد ایله گله بیلمه میشدی. فرهاد اونو گؤتوروب ائوینه قوناق آپارمیشدی. گئجه نی دئمیشدی، فرهاد بو سؤزلردن چوخ بیلر، گلمه میش چیخ گئت.
بیر آیری خاطره سی ده بودور: بیر گون آشیق علی قیزیلباش، اؤزو سؤز دریاسی ایدی. من گؤرموشدوم. اوستادیمین اوستادی ایدی. تعریفله ییردی، اورمیه ده قهوه ده اوتورموشدوق، گؤردوک بیر ائلات ایچری کئچدی. دئدی بیزیم آشیغیمیز یوخدور، اما قاوالچیمیز وار. من و آشیق فرهاد دوردوق گئتدیک. دئییردی، بو شخص یولدا بیزه دئدی آشیقسیز یا آوارا؟ بیز ده دئدیک: یوخ، آوارا دگیلیک، آشیغیق. دئدی بیزیم کندده آشیغی دانیشدیرارلار، اؤزونوزو حاضرلایین. گئتدیک، کدخدا دا بیزدن سوروشدو: آشیقسیز یوخسا آوارا؟ دا فرهاد بو سؤزو ائشیدنده هیرسلنیب، سازینی گؤتوروب سونرا دئدی، من اوخورام آما سؤزلریمین گرک جوابینی وئره سیز. بو هاندا بیر آرواد گلدی دئدی: آشیق مجلس ساغلیغینا بیر موغانی اوخو. سونرا دا فرهاددان سوروشدو: آشیق قبله ده قیرمیزی یوخ ایدی، نه زاماندان اولدو قیرمیزی؟ نیه اولدو قیرمیزی؟
آشیق علی دئییردی: هئچ بیریمیز بیلمه دیک، آرواد دئدی سازی وئرین من دئییم. سازی ووردو چرشابینین آلتینا چیخیب، گئتدی. سونرا دا فرهاد منی گؤندردی سازی آلماغا. من ده اونلارین ائوینه گئتدیم، اوتورجاق منه بیر چای گتیردیلر. سونرا ایسته دیم، او آروادی سؤز ایله باغلایام، دئدیم: خانیم ،
کؤنلوم سندن بیر قوش ایستر الدن اله پرواز اولا
ائله دوداغیمدان چیخمامیش، دؤنوب بئله دئدی:
دیبدن دریا، باشدان آتش یقین کی قلیان اولا.
او قوشو ایسته ییرسن، دیبدن دریا، اوستدن آتش یقین کی قلیان اولا.
بو سؤزدن سونرا دوروب گلدیم، فرهادین یانینا، دئدیم فرهاد دور بو کنددن قاچاق. فرهاد قبول ائیله مه دی. دئدی گرک گئدیب اونلا دانیشام. گئتدیک ائوینه، فرهاد دئدی خانیم سنین اوستادین کیمدیر، دئدی منیم اوستادیم اریمدی. اری گلندن سونرا، وضعیتی گؤرموشدو. بیر آز ناراحات اولوب، دئمیشدی خانیم هر آشیغین سازینی آلما. اری سوروشدو، بیزیم خانیم سیزه نه دئمیشدی کی قالمیشدینیز، دئدیک بیزه دئدی قبله ده قیرمیزی یوخ ایدی. نه زاماندان اولدو قیرمیزی؟ نیه اولدو قیرمیزی؟ کیشینین گؤزلری دولدو. دئدی بیلمه ییرسینیز بو سؤزو؟ دئدیک یوخ. دئدی: به سیز مسلمان دگیلسیز؟ نئجه بیلمه دینیز؟
سونرا بئله تعریفله دی: کربلا میدانیندا، امام حسین علی اصغری قوجاغینا توتوب، سو ایسته دی. حرمله ده او بالانی اوخلادی. امام حسین علی اصغرین قانینی اووجونا دولدوروب قبله یه ساری سپیب، دئدی: آللاه اؤزون شاهد اول سنین یولوندا گؤر نئجه قوزولار قوربان وئریرم.
آشیق علی آند ایچیردی، دئییردی من بو ماجرادان سونرا اوچ ایل فرهادین دالیجا سوروندوم سؤز اؤیرنمگه. آما ایندی امکانات ایشلری راحاتلاییب. گئدیب، نوار آلیب و اونون اوستوندن سؤزلری اؤیره نیرلر.
گنج آشیقلارا نصیحتینیز نه اولا بیلر؟
نصیحتیم بو اولا بیلر کی، آشیقلیق گول کیمی دیر. لکه گؤتورر. قوی بئله دئییم؛ منیم بیر آنام وار ایدی. دستمازسیز قالماز ایدی. گئجه نمازی قیلاردی. منه دئدی: سودومو حلال ائیلمرم اگر نامحرمه اگری گؤزله باخاسان. من 60 ایله یاخین آشیقلیق ائیلهمیشم، بیر دفعه اولماییب دئیه لر، آشیق میکاییل فلان کسه اگری باخدی. همیشه نمازیمی قیلیب و اوروجومو توتموشام.
بیر ده آدام پولا قول اولمامالیدیر. آشیق پولا گؤره تویا گئتمز. بیرینین اوزونو قاشیماز. بیرینده پول اولار، بیرینده اولماز. نئچه دفعه لر اولموشدو، موقعیت ائله گلمیشدی، ایکی تویا بیر گونده دعوت اولموشدوم. او پولو آز اولان شخصین تویونا گئتمیشدیم، چون پولو چوخ اولان، نه جور اولسا تویونو دولاندیراجاق ایدی. سونرا دا بوتون جوانلارا خوش گله جک آرزیلاییرام. انشاءالله یاخشی گونلری اولار.
بیزه واختینیزی وئردیگینیزه گؤره تشکر ائدیرم، چوخ ساغ اولون.
سیزده ساغ اولون.
