قودوق بوغان كؤرپوسو
قودوق بوغان كؤرپوسو
یازان: حسین واحدی
بو آدلارین‌دا ماراقلی دونیاسی وار ایمیش. ایندی، دئیه‌جكسیز ندن؟ ندن دالیسیجا اولمایین. آد، آددیر، فقط آدی تانیمایان لارین ایشلری، آدلارین جذاب اولمالارینین سببی اولورلار! البته، بو كوچه-پاجا، كؤرپولر، مئیدان لار، داغ لار، چای لار، شهرلر، كندلر و... تابلولارینا باخاندا بو سؤز داها یاخشی اوزه چیخیر. آد آددیر دئدیم. آدی باشقا دیللره ترجومه ائتمك هر بیر دوشونن اینسانی تعجب‌لندیریر.
ائله بیزیم بو اورمیه شهریندن سؤزو آچیرام. باشقا شهرلرده بورایا تای‌دیر. بعضی قدیمی و تاریخی آدلاری هئچ سایاراق، باشقا آدلار قویوب لار!! تامام!!
آنجاق، آدلاری تابلولاردا ترجمه ائتمك داها گولونج اولاراق، اینسانین شعورونو سوال آلتینا آپاریر. مثلا، ایللر بویو قولاقلاریمیز ائشیدن، "قویون كؤرپوسو" تابلو دا پل قویون یازیلیر. آذربایجان مئیدانیندا (سویوق بولاق یولونا گئدن یولونون آغزیندا) "اوچ گؤز Üç göz" آدیندا بیر كؤرپو وار. اونون آدی تابلودا پل سه چشمه یازیلیب!! چوخ جالب دیر، بو آدلاری اینگیلیزجه یازاندادا بئله یازیلیر:
pol e se cheshmeh!!
ترجمه، ترجمه دیر، بس ندن اینگیلیزجه ده ائله اولماییر؟؟!! بئله اویونبازلیق لار چوخ- چوخدور. بوزلو سینه (آدینی بز سینا یازیرلار)، اوچ گونبزSeh gonbad، گؤل اوستوsar gol و... !!!!!! بئله بو سرگل آدی آدامی لاپ گیجلدیر. همن آداملار گؤره سن، اصفهان دان دانیشاندا، پل الله وئردی خان یا سونرادان سی و سه پل آدینی داشییان، كؤروپویه، توركجه دانیشاندا یادا باجارسالار یازالار، یازاندا، اوتوز-اوچ كؤرپو دئییب، یازاجاق لار؟!!!
اورمیه نین اؤز آدی تورك دیلینده اورمیه دئییلیر، آنجاق مهم دئییل، مهم بودور، ایكی میلیون ایل بوندان قاباق، دایناسورلار بورادان كئچنده اؤز دیللرینده بورانی نجور تلفظ ائدیب لر!!!
بیر میثال دئییم هر نه آچیق- آیدین اولسون. اوروسلار، آذربایجان دیارینا هجوم چكیب، نئچه آی لار اورمیه ده ده قالمیشدیلار. اوروس عسگرلری بورادا حنیفه آدیندا بیر اوغلان اوشاقی ایله كوچه-پاچادا گؤروشوب اوینایارمیش لار. اونلارین دیلی حنیفه آدینی دوز تلفظ ائده بیلمه‌یه‌رك اونو قانیفه چاغیرارمیشلار. ایندی او ایللردن اون ایللرجه زامان كئچیب دیر. آنجاق او عسگرلرین خاطیره و سفرلیك لرینه (سفرنامه لرینه) بیر نفر باخسا دئیه جك حنیفه دوز دئییل، قانیفه دوزدور!! اوروس سندلرینده بئله یازیب!!
بو آدلاردان بیری ده، قدیم زامانلاردان قالان، ائششك آداسی دیر. نئچه ایل بوندان قاباق، بیزیم شهرین یاپیشیغیندا بیر اورمو گؤلو وار ایمیش. قدیم زامان لار. قیش فصلی چاتاندا، كندلی لر، اوت-علف تاپیلمایان زامان لار، مال-حئیوانلارینی و داها چوخ ائششك لرینی، قاییق ایله اورمو گؤلونون آدالارینین بیرینه آپارارمیشلار. بو آدا گئت-گئده ائششك آداسی سسله نیر. آنجاق سونرالار، فرهنگستان های زبان ها و ادبیات های بین ال ملل، بو آددان خوشو گلمه ییب، اورایا گؤندردیگی مامورونون آغلاماسی اوچون آدینی اشك (گؤز یاشی) قویوبلار. باشقا آدالارین دا آدی گئتدیكجه همن آدی ذكر اولان فرهنگستانین واسطه سی ایله دییشیلیب. البته مهم دئییل. آددان نمنه چیخاجاق!!
گمیچی! بو كلمه دقیق منیم یادیمدادیر. اوشاق اولاركن، گمیچی اوتوبوسونون اوستونده یئكه فونت ایله "گمیچی" یازیلمیشدیر. گمیچی اورمو گؤلونون لاپ یاپیشیغیندا یئرلشیب دیر. مشه قوربان، گمی لر ییغیشیلاندان سونرا، اورانین آدینی ترجمه ائدیب، هر یئرده ترجمه سینی رئكلام ائتدی و گمیچی كشتیبان اولدو!!! سونرالار اهالی نین بعضی سی كشتی لری بان ائدیب، سوی آدلاریندادا كشتیبان كلمه سینی گتیردیلر!! اونلاردادا گوناه گؤرمورم. سؤزون دوزو، كشتیبانین كؤكو بو منطقه ده مین اوچ یوز تاپپا-تاپا قاییدیر. او اوزدن اورانین آدینی اؤز اصالتینه قایتاردیلار. خالقیندا جانی راحات اولدو. ایندی هامی صلح ایچینده گمیچی یه (باغیشلایین، كشتی های بانا) مسافرت ائدیب، اؤز سفرلریندنده راضی دیرلار...!
بئله آد اوینامالاری و مشغولیت لری!! سورعتله قاباغا گئدیر. عالیم لر تصور ائدیب لر، بئله قاباغا گئتسك، اون ایلین ایچینده، دونیا اوزره آد صنعتینده بیرینجی یئره مالك اولاجاییق!!!
البته بو فرهنگستان، نئچه ایللردیر، "قودوق بوغان كؤرپوسو" آدینین اوستونده بؤیوك بیر پروژه باشلاییب، آراشدیرمالار (تحقیقات لار) ائدیری. قودوق بوغان كؤرپوسونه نه آد یازاجاق لاری هله معلوم اولماییب دیر!
عزیز اورمیه اهالیسیندن تقاضا ائدیریك، بو آدلاری هئچ یئرین اوستونه قویماییب، فرهنگستانیمیزی بوندان چوخ اذیته و زحمته سالماسینلار:
هئچ دووارین آدینی، " پیشیك دیرماشان دووار" قویماسینلار! هئچ گؤلون آدینی " جامیش گؤلو" قویماسینلار. هئچ بولاغین آدینی "چاناق قیران" قویماسینلار. هئچ كوچه- پاجانین آدینی "آخما دووار باشی" قویماسینلار.
مرحمتینیز آرتیق اولسون.
