هامی‌نین دوستو آنتون/حیکایه
“حئیوانا نه اولدو” دئیه دوشونوردوم کی، یانیمدا بیری‌نین آددیملادیغی‌نین فرقینه واردیم: اوتوز یاش‌لاریندا، یوخسول گؤرکم‌لی، قالستوک‌سوز [کراوات‌سیز]، باشی آچیق بیر آدام ایدی. دیلنچی حئساب ائدیب، الیمی جئبیمه آپارماق ایسته‌دیم. لاکین یاد آدام، کؤهنه بیر دوستونو گؤرموش کیمی آچیق ماوی گؤزلریله منه ساکیت-ساکیت گولومسه‌دی. ایتی گؤستره‌رک:
- یازیغا گنه یاپیشیب، دئدی. گل، قوپا‌راق.
کؤهنه دوست‌لار کیمی منیمله “سن”له، “من”له دانیشیردی، لاکین او قدر شیرین باخیشی واردی کی، بونا فیکیر وئرمه‌دیم. بیر تاختا ایسکامیایا [اوتوراجاغا] دوغرو گئتدیک، یانیندا ایله‌شدیم. اوزون بیر فیت چالیب، ایتی چاغیردی.
قریبه‌دیر، یاد آدام‌لاردان چکینن کاسپار بو دعوتی خوش قارشیلادی: گلیب باشینی یاد آدامین دیزینه قویدو، او دا، اوزون حساس بارماقلارییلا حئیوانین دری‌سینی یوخلاماغا باشلادی. نهایت ممنون بیر ایفادیله، "آها!.." دئدی و عملیاتا گیریشدی. ایت آغری حس ائتدیگی اوچون بیر نئچه دفعه زینگیلده‌دی. آما بوتونلوکجه قاچماغا چالیشمادی. بیردن-بیره آدام اونو بوراخدی.
گوله-گوله الینی هاوایا قالدیریب بیر شئی گؤستره‌رک:
- باخ بئله، دئدی، ایندی قاچا بیلرسن بالاجا!..
ایت آتیلیب-دوشمه‌یه باشلایینجا، یاد آدام قالخدی و باش ایشارسیله ساغوللاشاراق گئتدی. گئدیشی او قدر آنی اولدو کی، زحمت حاققی اولا‌راق نه ایسه وئرمه‌یه، حتی تشککور ائتمه‌یه بئله واخت تاپا بیلمدیم. گلدیگی کیمی، عینی ساکیت و اینام‌لی احواللا سس‌سیزجه اوزاقلاشمیشدی.
ائوه دؤننه قدر، بو آدامین عجایب حرکتینی دوشونوردوم. بو حادثنی قوجا آشپازیما دانیشدیم.
آشپاز:
- آنتون‌دور. اؤزونو هر شئیه یئتیریر.
پئشه‌سی‌نین نه اولدوغونو، دولانیشیق اوچون نه ایش گؤردوگونو سوروشدوم. آشپاز عمل‌لی-باش‌لی چاشدی:
- هئئئچ، جاواب وئردی. پئشه؟ پئشه اونون نیینه لازیم‌دیر؟
- جانیم، دولانماق اوچون هر کسین بیر پئشه‌یه احتیاجی یوخدورمو؟
- آنتونون یوخ‌دور. اونا لازیم اولان شئی‌لری هامی کؤنول‌لو وئریر. او پولا قیمت وئرمیر. پولا احتیاجی یوخ‌دور.
دوغروسو، قریبه ایش ایدی. دونیانین بوتون باشقا شهرلرینده اولدوغو کیمی قصبه‌میزده ده بیر دیلیم چؤره‌یین، بیر ایستکان سویون قارشیلیغیندا پول اؤدمک واجیب ایدی. بیر یاتاقدا یاتماق، کوریینی اؤرتمک اوچون ده پول لازیم ایدی. او کؤهنه شالوارلی آدام بئله بیر قانونا قارشی چیخیب دردسیز، قایغی‌سیز یاشاماغی نئجه باجاریردی؟
اونون سیرلی مئتودونو کشف ائتمه‌یه قرار وئردیم و آشپازین دوز دانیشدیغینی حس ائتدیم. آنتون دئدیک‌لری آدامین هئچ بیر کونکرئت ایشی یوخ ایدی. سحردن آخشاما قدر، کوچه‌لرده گزمک‌دن باشقا هئچ نه ائتمیردی. آما گؤزو باغلی گزمیردی. آرابایا سهو قوشولموش آت گؤرسه آراباچینی ساخلاییب، سهوینی گؤستریردی. بیر تاختاپوشون چورومکده اولدوغونو حس ائله‌سه، صاحبینی چاغیریب بویاسینی تزه‌له‌مه‌یی توصیه ائدیردی. عمومیتله بو کیمی ایشلری اونا حواله ائدردی‌لر؛ چونکی هامی بیلیردی کی، اونو بورا گتیرن آجگؤزلوک و تاماه دئییل، یالنیز خیدمت ائتمک احتیاجی‌دیر.
سونرا‌دان اونون نئجه الوان ایشلر باجاردیغینی گؤردوم!.. بیر دفعه چکمچی کؤشکونده اوتوروب، آیاققابیلاری تعمیر ائدردی. باشقا بیر گون، ضیافتده شئف قارسونلوق ائتدیگی‌نین شاهیدی اولدوم. نؤوبتی دفعه ده اوشاق‌لاری گزمه‌یه آپاریردی. دقت یئتیردیم، کیمین بیر احتیاجی اولسا، یئرینده آنتونا مراجعت ائدیردی. بیر گون بازاردا آلما ساتدیغینی گؤردوم: زاهیلیق یاتاغیندا اولان ساتیجی قادینی اوز ائدیردی.
شهرلرده خصوصی پئشه‌لری اولمایان چوخلو اینسان اولدوغونو بیلیرم. آاما آنتون او بیری‌لر کیمی دئییلدی: لازیم اولان‌دان چوخ پول آلمازدی. ایشلری یولوندا اولدوغو زامان‌لاردا عمومیتله هئچ نه آلمازدی.
“احتیاجیم اولسا، سونرا گلیب دئیه‌رم”، دئیه‌ردی. او قریبه گؤرکم‌لی و خئییر ایسته‌ین آدامین اؤزو اوچون یئنی بیر اقتصادی سیستئم ایجاد ائتمه‌سی‌نین فرقینه واردیم. اینسان‌لارین دوز‌لوگونه گوونیردی. قناعت ائدیب پول ییغماق عوضینه، هم‌یئرلی‌لری‌نین میننتدارلیق حس‌لرینی بانک حئسابی کیمی ایستیفاده ائدیردی. واری-یوخو، بو گؤزگؤرونمز قناعت حئسابینا توپلانیردی. قارشیسینداکینا بیر یاخشی‌لیق ائدیرمیش کیمی، قارشیلیق ایسته‌مه‌یی دوشونمه‌دن خیدمت ائدن بو آدامین حاققینی کسمک ان سیرتیق آدامین دا آغلینا گلمیردی.
نه قدر حؤرمت‌لی اولدوغونو باشا دوشمک اوچون کوچه‌دن کئچمه‌یینی سئیر ائتمک کیفایت ایدی. هامی اونا گولر اوزله "سالام" وئرر، هامی الینی سیخاردی. بو دردسیز آدام، سورتولموش پئنجه‌ییله کوچه‌ده، مالیکانه‌سینی تفتیش ائدن بیر مولک صاحبی اداسییلا گزردی. اوریی ایسته‌ین ائوه گیره بیلر، اوریی ایستدیگی سوفره‌نین باشیندا ایلشه بیلردی: هر شئی امرینه منتظردی. صاباحی دوشونمه‌مه‌یین و طالع ایله باریشماغین سیررینه واقیف اولان بیر آدامین باشقا‌لاری اوزرینده نه قدر نفوذ صاحبی اولا بیلجه‌یینی هئچ بیر زامان بو قدر یاخشی آنلامامیشدیم.
دوغروسو، نه یالان دانیشیم، او گنه صحبتین‌دن سونرا آنتونا راست گلنده منه یاد آدام کیمی باشی ایله، اؤتری سالام وئرمه‌سی ختریمه دییردی. یقین کی، منه بیر خیدمتی توخوندوغونو خاطیرلاتماق ایسته‌میردی. عینی زاماندا بو اعتینا‌سیزلیق منه بؤیوک بیر دوست چئوره‌سین‌دن کناردا قالدیغیم حیسسینی یاشادیردی. اونا گؤره نه واخت ائوده بیر تعمیر ایشی چیخسا، (مثلا، تعمیره احتیاجی اولان ناوالچا [نوودان]) آشپازا آنتونو چاغیرماسینی تاپشیرمیشدیم.
“هارا‌دان چاغیراق”، دئمیشدی:
- بیر یئرده دایانمیر کی... آما اونا خبر گؤندررم.
بئله‌جه بو عجایب آدامین یئری-یوردو اولمادیغینی اؤیرندیم. آما یئنه ده اونو تاپماق سون درجه آسان بیر ایش ایدی. سانکی سیم‌سیز تئلئقراف اونو بوتون شهرله علاقه‌سینی قوروردو. راست گلدیگینیز ایلک اینسانا "آنتونا احتیاجیمیز وار" دئمه‌یینیز کیفایت ایدی. بو خبر، آغیزدان آغیزا گزر، نهایت کیمسه اونونلا راستلاشاردی.
حقیقتن، او دفعه یئرینده، همین گون، گون اورتا‌دان سونرا گلدیگینی گؤردوک. هر طرفه نظر سالدی، باغچا‌دان کئچرکن بیر تینگین بودانیلماغا، بیر آغاجین یئری‌نین دییشدیریلمه‌یه احتیاجی اولدوغونو بیلدیردی. نهایت ناوالچانی گؤزدن کئچیریب، ایشه باشلادی.
ایکی ساعت سونرا تعمیر ایشی‌نین بیتدیگینی خبر وئریب و هئچ تشککور ائتمه‌ییمه ایمکان وئرمه‌دن چیخیب گئتدی. آما بو دفعه آشپازا اونا بؤیوک میقداردا پول وئرمه‌سینی تاپشیرمیشدیم. قادین‌دان، "آنتون راضی قالدیمی؟" دئیه سوروشدوم.
“طبیعی”، دئدی:
- او همیشه راضی‌دیر. اونا آلتی شیللینق وئرمک ایستدیم، آما جمعی ایکی شیللینق قبول ائتدی. “بو گونه ده، صاباحا دا چاتا‌جاق” دئدی. آما دئدی کی، اگر جنابین کؤهنه بیر پالتوسو وارسا...
بو آداما(آدامین وئریلن‌دن داها آزینی گؤتوردوگونه ایلک دفعه راست گلیردیم) احتیاجی اولان بیر شئیی وئره بیله‌جه‌ییم اوچون نه قدر سئویندیگیمی ایضاح ائده بیلمرم. درحال آرخاسینجا قاچدیم:
- آنتون!.. آنتون!.. سنه پالتو وئره‌جه‌یم!...
باخیش‌لاری‌نین ساکیت پاریلتیسی‌یلا یئنی‌دن قارشیلاشدیم. بیر اینسانین اؤزونه گرک‌سیز بیر پالتونو، بؤیوک احتیاجی اولان بیر باشقاسینا وئرمه‌سی اونون نظرینده چوخ طبیعی بیر شئی ایدی.
آشپازا بوتون کؤهنه پالتارلاریمی گتیزدیردیم. آنتون پالتار ییغینینی نظردن کئچیردی، ایچین‌دن بیر پالتو سئچیب آییردی، گئیینیب یوخلادی و:
“بو منیم ایشیمه یارایار”، دئدی.
بو سؤزو، بیر ماغازادا اؤنونه دوزولموش مال‌لار آراسین‌دان بیر دنه‌سینی بینن بیر جناب اداسییلا دئدی. سونرا او بیری پالتارلارا بیر داها نظر سالدی:
- بو آیاققابیلاری سالسئرگراسسئ‌دکی فریتزه وئره بیلرسن. بیر جوت آیاق‌قابییا احتیاجی وار. بو کؤینک‌لری ده سقوارئ‌دکی ژوزئفه وئرسن یاخشی اولار. بیر آز تمیر ائدر، وسسالام. ایسته‌سن، اونلاری سنین آدین‌دان اونلارا چات‌دیریم.
بون‌لاری، سیزه اؤز ایستیی ایله یاخشی‌لیق ائدن بیر اینسانین اصیل‌زاده اداسییلا سؤیله‌دی. اشیا‌لاریمی هئچ تانیمادیغیم اینسان‌لارا آپاریب پایلاماسی اوچون اونا تشککور ائتمییمین لازیم گلدیگینی دوشوندوم.
کؤینک‌لرله آیاققابیلاری بوکرکن علاوه ائتدی:
- دوزو، یاخشی آدامسان، بون‌لاری وئریرسن...
سونرا چیخیب گئتدی.
دوزونو بیلمک ایسته‌سه‌نیز، کیتاب‌لاریم حاقیندا به-به‌لی تنقیدلردن هئچ بیری بو صاف ایلتیفات قدر خوشوما گلمه‌میشدی. سونراکی ایللرده، آنتونو تئز-تئز دوشونوردوم، هم ده بیر میننتدارلیق دویغوسویلا. چونکی منه اونون قدر معنوی کؤمک ائتمیش آز اینسان وار. چوخ واخت معنا‌سیز، کیچیک پول مسئله‌لرینی اؤزومه چتین ائتدیگیم واخت‌لار، احتیاج‌لاری گونون صرورت‌لرینی آشا بیلمدیگی اوچون گوندن-گونه داها ساکیت و اعتبارلی بیر حیات یاشایان او آدامی خاتیرلادیم. هر دفعه ده عینی نتیجه‌یه گلدیم.
"بو قارشیلیق‌لی اعتبارین سیررینی هر کس اؤیرنه بیلسه، دونیادا نه پولیس اولاردی، نه محکمه، نه حبس‌خانا... پولا دا احتیاج قالمازدی. هر فرد او آدام کیمی، الین‌دن گلدیگی قدر چوخ شئی وئرن، بونون قارشی‌سیندا احتیاجی اولما‌دان چوخو قبول ائتمه‌ین او آدام کیمی یاشاسایدی، باش چیخارماق مومکون اولمایان اقتصادی سیستئمیمیز بیر آز دوزلمزدییدیمی؟"
ایللردیر آنتون‌دان دانیشیلدیغینی ائشیتمه‌میشم. آما حاققیندا بیر ناراحات‌لیق دا ائشیتمیرم: تانرینین و اینسان‌لارین(بو داها نادیر بیر حادثه‌دیر) اونو اصلا چاره‌سیز قویمایا‌جاق‌لارینا اینانیرام.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
*Stefan Sveyq
آچیقلاما: ایستئفان سوئیق، فارسجادا اشتفان تسوایگ یازیلیر. بو یازیچی آووستریالی دیر (اتریشلى دیر). ایستئفان سوئیق (آلمانجا Stefan Zweig، 28 نویابر 1881، وییانا، آووستریا — 23 فئورال 1942، پئتروپولیس، برازیلیا) — آلمان رومانچی، بیوقرافیا یازاری، آراشدیرماچی و پوبلیسیست.
