کیمین اوچون یازیرسینیز؟
سونراکی ایللرده “کیمین اوچون یازیرسینیز؟” سوا‌لی “جمعیتین هانسی طبقه‌سی طرفین‌دن اوخونماق، سئویلمک اوچون یازیرسینیز؟” شکلینه دوشدو. بو سوالین بیر تله اولدوغونو حس ائدیب، “ان چتین وضعیتده اولان‌لار اوچون، یوخسول‌لار اوچون یازیرام” دئمه‌سم، تورک بورژوازیاسی‌نین[بیر سیاسی-اجتماعی اصطلاح]، تورپاق آغا‌لاری‌نین منافع‌لرینی مدافعه ائتمکله گوناهلاندیریلاجاغیمی بیلیردیم. یوخسول‌لار، کندلی‌لر، فهله‌لر اوچون یازدیغینی دئیه‌ن اوریی تمیز، صاف یازارلار ایسه “ذاتاً جمعیتین بو کسیمی اوخویوب-یازماق بیلمیر” جاوابی ایله سوسدورولوردو. 70-جی ایللرین اورتاسیندا “کیمین اوچون یازیرسان؟” دئیه‌نده آنام شفقتله و اوزونتویله “گله‌جکده نئجه پول قازانا‌جاقسان ؟” فیکری ایله دردلنر، دوست‌لاریم ایسه منیم کیمی بیر آدامین کیتابینی هئچ کیمین اوخومایاجاغینا ایستئهزایلا [طنز ایله] ائیهام[ایشاره] ووراردی‌لار.
اوتوز ایل کئچیب، ایندی بو سوا‌لی هر گون داها چوخ ائشیدیرم. بو دفعه سوال رومان‌لاریمین قیرخ‌دان چوخ دیله چئوریلمه‌سیله باغلی‌دیر. سون اون ایلده گئتدیکجه چوخالان “کیمین اوچون یازیرسینیز؟” سوالینی وئرن‌لر، سوا‌لی سهو باشا دوشجه‌ییم‌دن چکینیب علاوه ائدیرلر: “تورکجه یازیرسینیز، تکجه تورک‌لر اوچونمو یازیرسینیز، یوخسا آرتیق کیتاب‌لارینیزین ترجومه اولوندوغو باشقا دیل‌لرده‌کی اوخوجولاری دا نظره آلیرسینیز؟” هم تورکییه‌ده، هم ده تورکییه‌دن کناردا همین سوالین ایچین‌ده‌کی اوتوز ایللیک شوبهه‌چی، حیله‌چی گولوش‌دن چیخاردیغیم نتیجه بودور کی، رومان‌لاریمین طبیعی‌لیگی، صاف‌لیغی و حقیقی‌لیگی باره‌سینده گوونج یاراتماق اوچون بو سفر ده “آنجاق تورک‌لر اوچون یازیرام” دئمه‌لییم. قطعیین اینسانی و رئال اولمایان بو بکلنتی‌نین آرخاسیندا، البته کی، رومان صنعتی‌نین یارانماسی ایله سیاسی گوج اولا‌راق میللت‌لرین فورمالاشماسی و میللی دؤولت‌لرین یارانماسی‌نین عینی واختا دوشمه‌سی دایانیر.[19-جو] XIX عصرده ان پارلاق اؤرنک‌لری بیر-بیر یازیلارکن، رومان صنعتی تام معنادا میللی بیر صنعت ایدی. بالزاک، دیککئنس، دوستویئوسکی و تولستوی فورما‌لاشماقدا اولان میللی اورتا طبقه اوچون، اونلارین شهرلرینی، کوچه‌لرینی، ائولرینی، ائولری‌نین ایچینی، اشیا‌لارینی گؤره‌رک، ذؤوق‌لرینی بؤلوشه‌رک و دردلرینی دارتیشا‌راق یازیردی‌لار، رومان‌لارینی اولجه میللی قزئت‌لرین صنعت علاوه‌لرینده، میللتین عومومی گلجه‌یی باره‌سینده موباحیثه ائدن بیر ادا ایله چاپ ائتدیریردی‌لر. بو بؤیوک رومانچی‌لارین تحکیه‌چی سسینده میللتین عومومی گئدیشاتینا دردلنن بیر موشاهیده‌چی‌نین داخیلی اندیشه‌سی، گؤردوک‌لرینی پایلاشما ایسته‌یی درین‌دن حس ائدیلیر. [19-جو] XIX عصرین سونوندا رومان اوخوماق و یازماق بیر میللتین اؤز ایچینده اؤز دردلرینی موذاکیره ائتمه‌سینه قوشولماق دئمک ایدی.
آما بو گون هم رومان یازماغین، هم ده ادبی رومان اوخوماغین تامام باشقا معناسی وار. اولجه[20-جی] XX عصرین اول‌لرینده مودئرنیزمین تأثیری ایله ادبی رومان یوکسک صنعت اؤزل‌لیگی قازاندی، سون اوتوز ایلده ایسه کوممونیکاسیا[ارتباطات] و پولیقرافیا[چاپ] ساحه‌لرین‌ده‌کی اینکیشاف[توسعه] یازیچی‌لاری تکجه اؤز میللی اورتا صینفینه سسلنمک‌دن چیخاردی. بو اینکیشاف ایمکان یاراتدی کی، یازیچی‌لار بوتون دونیادا “ادبی رومان” دئییلن نؤوع ایزله‌ین اوخوجولارا اوز توتسون‌لار. بوگون قارسیا مارکئز، کوتزئیئ، یا دا پول اوستئرین یئنی بیر کیتابی دونیا‌داکی ادبی رومان اوخوجولاری طرفین‌دن، واختیله دیککئنسین رومان‌لاری گؤزلنن کیمی گؤزلنیر. باشقا بیر چوخ ادبی رومانچی‌نین باشینا گلدیگی کیمی بو یازیچی‌لارین رومان‌لاری دا دوغولوب-بؤیودوک‌لری میللی دؤولت‌لرین اوخوجولاریندان داها چوخ، دونیا‌داکی ادبی رومان اوخوجولاری طرفین‌دن اوخونور.
نیت‌لرینه باخساق، یازیچی‌لار سئوگی‌لی‌لری اوچون، ایده‌آل اوخوجو اوچون، اؤز کئف‌لری اوچون، یا دا هئچ کیم اوچون یازیرلار. بون‌لار اکثراً دوزدور. آما یازیچی‌لارین اوخوجولار اوچون یازماسی دا دوزدور. بو دا بیزه حس ائتدیریر کی، ایندیکی دؤورده یازیچی‌لارین اونلاری اوخومایان میللی چوخلوق‌دان داها چوخ، گوندن-گونه دونیا‌داکی کیچیک آزلیق اوچون، ادبی رومان اوخوجولاری اوچون یازیرلار. ینه‌لی سوال‌لارین یارانماسی‌نین، رومانچی‌نین حقیقی نیتینده شوبهه آختاریلماسی‌نین سببی سون اوتوز ایلده اورتایا چیخان بو یعنی مدنی وضعیت‌دیر.
بوندان ان چوخ راحاتسیز اولان‌لار، غرب‌دن‌کنار میللی دؤولت‌لرین و مدنی قوروم‌لارین تمسیلچی‌لری‌دیر. یارادیجی[خلاق] رومانچی‌لارین تاریخه و میللی پروبلئم‌لره میللی اولمایان بیر باخیش بوجاغین‌دان باخا بیلمه‌لری، میللی کیملیک، بئینلخالق[اولوسلار آراسی] آرئنادا تمسیل اولونماق کیمی مسئله‌لرده اؤزونه گووه‌نی اولمایان، تاریخ‌لرین‌ده‌کی قارانلیق نقطه‌لر و اؤز میللی دردلری ایله اوزلشمک ایسته‌مه‌ین غرب‌دن‌کنار میللی دؤولت‌لری اندیشه‌لندیریر. یازارین میللی اوخوجو اوچون یازماماغی بئله فورموله ائدیلیر: دئمه‌لی “یادلار” اوچون مؤوضوعسونو ائکزوتیکلشدیریر[عجیب-غریب‌لشدیریر]، اصلینده وار اولمایان، اویدورما[ساختگی] پروبلئم‌لردن یازیر. لوکال[یئرلی/محلی] ادبیات‌لارین لوکال، صاف و میللی قالماسینی ایسته‌ین بیر باشقا منطیق ایسه غرب‌دن گلن، غرب مرکزلی بیر دوشونجه‌دیر : یازارین دونیا اوخوجوسونا سسلنه بیلمه‌سی‌نین سیررینی میللی اولمایان اؤرنک‌لری تقلید ائتمه‌سی، صاف‌لیغینی، میللی‌لیگینی ایتیرمه‌سی‌دیر. بیر باشقا ایستک، بیر رومانچی‌نین اثرینی اوخویاندا، بیر میللتین دونیا‌دان تامامیله قوپموش، اؤز ایچین‌دکی صاف و حقیقی پروبلئم‌لرینه، عینیله قونشولارین عائله موباحیثه‌سینه باخماسی کیمی باخماق فانتازیاسی‌دیر[فانتزی]. یازیچی‌نین باشقا دیل‌لرده، مدنیت‌لرده اونو اوخویان‌لاری دا دوشونه‌رک یازماسی بو فانتازیانی اؤلدورور.
گنجلیگیم‌دن بری ائشیتدیگیم، آرخاسیندا یازارلارین “حقیقی‌لیگینه” دایر بیر ایسته‌یین اولدوغو “کیمین اوچون یازیرسینیز ؟” سوالینی هله ده سئویرم. آما یازارین حقیقی‌لیگی یاشادیغی دونیانین گئرچک‌لیگینه خوش نیتله قلبینی و حساس‌لیغینی آچا بیلمه‌سین‌دن باشقا، هم ده یازار کیمی اؤز دییشن مؤوقئیینی ده رئالیست شکیلده گؤره بیلمه‌سی ایله باغلی‌دیر. میللی دردلرین، سیرلرین، یاساق‌لارین و افسانه‌لرین بوغوجو یوکون‌دن، دار گؤروشلولوگون‌دن قورتولموش ایده‌آل اوخوجو، عئینن ایده‌آل یازار کیمی بو گون بلکه ده دونیانین هئچ یئرینده یوخ‌دور. آما ایستر میللی، ایستر قئیری-میللی اولسون، بو ایده‌آل اوخوجونو تاپماق، هر شئی‌دن اول اونو خیالیندا یارادیب، اونا سس‌لنه‌رک یازماقلا باشلاییر.
* Orhan pamuk
