آذربایجان کند لری ایله شهرلرینین نه یی آدلیم دیر ؟

یازان: رضا همراز

تورک اوتوراقلاری ؛ اوزل لیک له آذربایجانین یئییب – ایچمکی  تبریز باشدا اولماقلا ؛ دونیا یئمک لریندن سئچیلر . حله آتا – بابالاریمیز ایللر اونجه بیر بئله مثل ایشله تمیشلر : " هر یئرده قازان ؛ تبریزده خرج له " دوغروداندا آذربایجان ؛ خصوصی ایله تبریز تاریخیمیزده اوزونه نه خصوصیت قازانمیشدیر کی بیر بئله آدی دیلده – دیشده گزیر ؟ ایللردن بری آشار – داشار فولکولوروموزا دایر توپلادیغیم دفتره او گون گوز سالدیقدا آذربایجان شهرلرینین آدلیم لارین یازدیغیمی بیر داها گوزدن کئچیردیم . همان دفترده بونلاری یازمیشدیم .

  بختیارنامه ناغیلی نین اصلی اویغورجادیر

یازان: دكتر حسین محمدزاده صدیق

بختیارنامه ناغیلی‌نین خلاصه‌سی بئله‌دیرکی گویا سیستان پادشاهی آزاد بختین بیر اوغلو اولموش، اونو اوشاقلیقدان حرامیلر اوغورلامیشلار. سونرا گنج ایکن یئنیدن آتاسی‌نین یانینا گلمیشدی ولاکین اونو کیمسه تانیمامیش و دور برده اولانلار آزاد بختی راضی ائتمیشلر کی بو شاهزاده‌لیک ادعاسیندا اولان گنجی اؤلدورسون. بو حین‌ده حرامیلرین باشچیسی اولان «فرح سوار» اونون اوغورلانماسی اسرارینی آچمیش و آزاد بخت ایله ملکه‌سی اؤز اوغوللارینی تانیمیشلار.

آزاد بختین اوغولونا حرامیلر «خداداد» آدی وئرمیشلر و اونو بیر حرامی کیمی بؤیوتموشلر، ولاکین خدادادی بیر کاروان صاحبی اولان تاجر آلمیش و اونو اوغوللوغا قبول ائتمیشدیر و اوندان قول آلمیشدیرکی بیرداها یول کسن‌لیک ائتمه‌سین. خداداد ایسه بیر گون شهرده تجارت ایله مشغول اولدوغو زمان آزاد بخت اونو گؤرموش، قانی اونا قاینامیش و اؤز ائوینه آپارمیشدیر. و آدینی‌دا «خداداد» دان «بختیار»ا چئویرمیشدیر.

آزادبخت سیستان پادشاهی ایمیش و کرمان شاهلیغی ایله‌ده امکداشلیق ائدیرمیش و اویغور دولتی ایله قونشو ایدی.

بختیارنامه‌ده بو آنا ناغیلدان 9 باشقا ناغیل‌دا تؤره‌میشدیرکی بو ناغیللاردا مین بیر گئجه ناغیلی کیمی ایچ- ایچه گلیبلر.

بو تئزلیگه یاییلاجاق:

Sevgi yolçuları ... سئوگی یولچولاری

Hikayələr ‌حیكایه لر

حسین واحدی

بو كیتاب ایلك كیتابیم اولاراق، چئشیتلی درگی لر له گوندلیك لرده یاییلان حیكایه لریم ایله بیر اوزون و هئچ  یاییلمایش حیكایه دن عیبارت دیر. اومود ائدیرم توركجه میزه یارارلی اولسون. كیتاب یایما سیستئمی اؤلكه میزده و اؤزللیكله توركجه كیتابلارا دوز اولمادیغی اوچون، كیتاب واسیطه سیز یاییلاجاق! اومود ائدیرم بیرگون یازیچیلاریمیز فقط یازسین لار، كیتابین نجور یاییلیب سئونلرین الینه چاتماسینی دوشونمه سینلر!!
كیتاب یاییلاندا ساتیش یوللاری و یئرلری وئریله جك.
بوكیتاب بوتون آنادیلیمیزه چالیشان اینسانلارا اتحاف اولونور...

“آنامین یایلیغی” فئیتسوالینین سئچیلمیش اوشاقلاری

یازان:

رضا همراز

 بیر نئچه دوور دور آنامین یایلیغی آدلی فستیوال آذربایجاندا کئچیریلیر . بو فستیوالا آذربایجاندان علاوه بیر چوخ کند و شهرلردن ده قاتیلیرلار . اورایا گلن یازی لار ؛ شعرلر و … داورلرین سئچیمی ایله ؛ سئچیلیب ؛ اعلام اولوب و نهایت بیرینجی رتبه قازانانلارا اودول ده وئریلیر . آلدیغیمیز خبر اساسیندا تبریزدن ده بیر نئچه استعدادلی و باجاریقلی اوشاق بو جشنواره یه اوز دیرلی اثرلری ایله قاتیلمیشدی لار . همین اوشاقلارین اثرلرینین بیر نئچه سی داورلرین تشخیصی ایله یاخشی رتبه لرده دایانمیشلار . آنامین یایلیغی جشنواره سینین قوروجو هیئتی ؛ داورلری و هابئله بوتون چالیشانلارینا بو گورکملی ایش ده اللرینیز آغری ماسین دئیه یارین اوشاقلار قوروهونوندان قاتیلیب دییر کسب ائدن اوشاقلارین حئکایه لری ایله شعرلرینین اوخوجوسو اولوب ناز بالالاریمیزا ایسه جان ساغلیغی ایله یئنی نائلیت لر آرزی لاییریق .

حیکایه
سالار ترابی

بیرگون داغین اته یینده یئرین قارانلیغیندا بیر گول جوجرمیشدی. اورادا سو یوخ ایدی. بیر یئکه داش دا گولون یانیندا یئرده ایدی آنجاق بیر مدتدن سونرا گول سوسوزلادی. او نیگران گؤیه باخیردی. داش نه اولوب دئدی؟ -سوسوزام منه سو تاپ گول دئدی. بو آندا بیر کپه نک گؤیده اوچوردو. داش کپنه یه دئدی: بورادا سو یوخدی آما من بیر قوجا باتلاق تانیرام کی چوخدان قورویوب.داش دئدی اونو اویالدا بیلرسن اؤزونو گوله یئتیرسین. او کپه نک باتلاغا ساری گئدیب آما اونو اویالدا بیلمه دی. او کور پئشمان گوله ساری گلیب دئدی او شیرین یوخودا یاتیب گول سوسوزلوغدان بوینون چیینینه قویموشدو. اؤز- اؤزونه دئییردی : نه اوچون من بورادا بیتدیم کاش گؤیلوق بیر یئرده اولایدیم. گون همه شه کی کیمی گؤیده دایاناراق هر گوندن ایسسی سین داها چوخالتمیشدی.داشین بیرزاد اوره یینی سیخیردی. گولون اؤلمه سی،اوره یینی آغریدیردی. او داش گؤزلرینی یومدو تا گولون اؤلمه سینی گؤرمه یه. داها گول هر یانی تار گؤروردو اونون سون باخیشلارلاری ایدی آما بیردن آیاغینین آلتیندا شئحلیک حیسس ائله دی. او چیغیریب دئدی سو…سو….سو سسی ائشیدیرم. آیاغینین آلتیندا گوز یاشی کیمی دوم- دورو سو وارایدی. او سودان ایچدی سونرا باخدی گؤره سویون سونو هارادی! آما بیردن گؤردو داش پاتلامیشدی اونون اوره ییندن دوم- دورو سو سانکی گؤز یاشی کیمی جوشماغا باشلامیشدی.

 
سارا
آی تک آروینی

 بیر قولچاغام، آدیم سارا

 زلزله دن قورتولموشام

 یاتیرمیشدی قیچی اوسته

 قارا تئللی، گؤزل لاله

 یئر ترپشدی، داملار اوچدو

 قالدی لاله دووار آلتدا

 نئچه گوندور دانیشدیران یوخدو منی

 تئللریمی تومارلایان، ساچلاریمی هؤرن یوخدو

 بیلمه ییرم لاله هاردا

 منی آتیب هارا گئدیب؟

 او سئویملی یولداش ایدی

 یامان اونا داریخمیشام

 توپراق اوسته قونان سئرچه اوندان منه خبر یئتیر

 
آلما آغاجی
ائلیار بنایی

 بیرگون بیرقوجامان آلما آغاجی ناراحات ایدی. یئل آغاجاساری گلیب،دئدی:

نه اولوبدورآغاج قارداش؟

بوتاقلاریم آغیرلاشیب،مئیوه لریمی ساخلایابیلمیرم،قوجامان آغاج جاوابلادی. یئل بیرآزفیکیرله شیب دئدی:

تاپدیم! تئزآغاجین بوتاقلارینا ساری محکم پوفله دی،آغاج دان بیر- ایکی آلمایئره دوشدو. آغاج دئدی: گینه بوداقلاریم آغیردیر. یئل بیردن فیکیرله شدی. بیرقوجا ننه نین ائوینه ساری آغاجین آلمالارینین اییسین پوفله دی. آلمالارین اییسی قوجاننه نین ائوینه گئتدی. قوجاننه دئدی: ایندی گئدیب،آلمالاری ده ره رم!

قایناق: ایشیق

قودوق بوغان كؤرپوسو

یازان: حسین واحدی

بو آدلارین‌دا ماراقلی دونیاسی وار ایمیش. ایندی، دئیه‌جكسیز ندن؟ ندن دالیسیجا اولمایین. آد، آددیر، فقط آدی تانیمایان لارین ایشلری، آدلارین جذاب اولمالارینین سببی‌ اولورلار! البته، بو كوچه-پاجا، كؤرپولر، مئیدان لار، داغ لار، چای لار، شهرلر، كندلر و... تابلولارینا باخاندا بو سؤز داها یاخشی اوزه چیخیر. آد آددیر دئدیم. آدی باشقا دیللره ترجومه ائتمك هر بیر دوشونن اینسانی تعجب‌لندیریر.

ائله بیزیم بو اورمیه شهریندن سؤزو آچیرام. باشقا شهرلرده بورایا تای‌دیر. بعضی قدیمی و تاریخی آدلاری هئچ سایاراق، باشقا آدلار قویوب لار!! تامام!!

آنجاق، آدلاری تابلولاردا ترجمه ائتمك داها گولونج اولاراق، اینسانین شعورونو سوال آلتینا آپاریر. مثلا، ایللر بویو قولاقلاریمیز ائشیدن، "قویون كؤرپوسو" تابلو دا پل قویون یازیلیر. آذربایجان مئیدانیندا (سویوق بولاق یولونا گئدن یولونون آغزیندا) "اوچ گؤز Üç göz" آدیندا بیر كؤرپو وار. اونون آدی تابلودا پل سه چشمه یازیلیب!! چوخ جالب دیر، بو آدلاری اینگیلیزجه یازاندادا بئله یازیلیر:

 pol e se cheshmeh!!

ترجمه، ترجمه دیر، بس ندن اینگیلیزجه ده ائله اولماییر؟؟!! بئله اویونبازلیق لار چوخ- چوخدور. بوزلو سینه (آدینی بز سینا یازیرلار)، اوچ گونبزSeh gonbad، گؤل اوستوsar gol  و... !!!!!! بئله بو سرگل آدی آدامی لاپ گیجلدیر. همن آداملار گؤره سن، اصفهان دان دانیشاندا، پل الله وئردی خان یا سونرادان سی و سه پل آدینی داشییان، كؤروپویه، توركجه دانیشاندا یادا باجارسالار یازالار، یازاندا، اوتوز-اوچ كؤرپو دئییب، یازاجاق لار؟!!!

اورمیه نین اؤز آدی تورك دیلینده اورمیه دئییلیر، آنجاق مهم دئییل، مهم بودور، ایكی میلیون ایل بوندان قاباق، دایناسورلار بورادان كئچنده اؤز دیللرینده بورانی نجور تلفظ ائدیب لر!!!

بیر میثال دئییم هر نه آچیق- آیدین اولسون. اوروسلار، آذربایجان دیارینا هجوم چكیب، نئچه آی لار اورمیه ده ده قالمیشدیلار. اوروس عسگرلری بورادا حنیفه آدیندا بیر اوغلان اوشاقی ایله كوچه-پاچادا گؤروشوب اوینایارمیش لار. اونلارین دیلی حنیفه آدینی دوز  تلفظ ائده بیلمه‌یه‌رك اونو قانیفه چاغیرارمیشلار. ایندی او ایللردن اون ایللرجه زامان كئچیب دیر. آنجاق او عسگرلرین خاطیره و سفرلیك لرینه (سفرنامه لرینه) بیر نفر باخسا دئیه جك حنیفه دوز دئییل، قانیفه دوزدور!! اوروس سندلرینده بئله یازیب!!

بو آدلاردان بیری ده، قدیم زامانلاردان قالان، ائششك آداسی دیر. نئچه ایل بوندان قاباق، بیزیم شهرین یاپیشیغیندا بیر اورمو گؤلو وار ایمیش. قدیم زامان لار. قیش فصلی چاتاندا، كندلی لر، اوت-علف تاپیلمایان زامان لار، مال-حئیوانلارینی و داها چوخ ائششك لرینی، قاییق ایله اورمو گؤلونون آدالارینین بیرینه آپارارمیشلار. بو آدا گئت-گئده ائششك آداسی سسله نیر. آنجاق سونرالار، فرهنگستان های  زبان ها و ادبیات های بین ال ملل، بو آددان خوشو گلمه ییب، اورایا گؤندردیگی مامورونون آغلاماسی اوچون آدینی اشك (گؤز یاشی) قویوبلار. باشقا آدالارین دا آدی گئتدیكجه همن آدی ذكر اولان فرهنگستانین واسطه سی ایله دییشیلیب. البته مهم دئییل. آددان نمنه چیخاجاق!!

گمیچی! بو كلمه دقیق منیم یادیمدادیر. اوشاق اولاركن، گمیچی اوتوبوسونون اوستونده یئكه فونت ایله "گمیچی" یازیلمیشدیر. گمیچی اورمو گؤلونون لاپ یاپیشیغیندا یئرلشیب دیر. مشه قوربان، گمی لر ییغیشیلاندان سونرا، اورانین آدینی ترجمه ائدیب، هر یئرده ترجمه سینی رئكلام ائتدی و گمیچی كشتیبان اولدو!!! سونرالار اهالی نین بعضی سی كشتی لری بان ائدیب، سوی آدلاریندادا كشتیبان كلمه سینی گتیردیلر!! اونلاردادا گوناه گؤرمورم. سؤزون دوزو، كشتیبانین كؤكو بو منطقه ده مین اوچ یوز تاپپا-تاپا قاییدیر. او اوزدن اورانین آدینی اؤز اصالتینه قایتاردیلار. خالقیندا جانی راحات اولدو. ایندی هامی صلح ایچینده گمیچی یه (باغیشلایین، كشتی های بانا) مسافرت ائدیب، اؤز سفرلریندنده راضی دیرلار...!

بئله آد اوینامالاری و مشغولیت لری!! سورعتله قاباغا گئدیر. عالیم لر تصور ائدیب لر، بئله قاباغا گئتسك، اون ایلین ایچینده، دونیا اوزره آد صنعتینده بیرینجی یئره مالك اولاجاییق!!!

البته بو فرهنگستان، نئچه ایللردیر، "قودوق بوغان كؤرپوسو" آدینین اوستونده بؤیوك بیر پروژه باشلاییب، آراشدیرمالار (تحقیقات لار) ائدیری. قودوق بوغان كؤرپوسونه نه آد یازاجاق لاری هله معلوم اولماییب دیر!

عزیز اورمیه اهالیسیندن تقاضا ائدیریك، بو آدلاری هئچ یئرین اوستونه قویماییب، فرهنگستانیمیزی بوندان چوخ اذیته و زحمته سالماسینلار:

هئچ دووارین آدینی، " پیشیك دیرماشان دووار" قویماسینلار! هئچ گؤلون آدینی " جامیش گؤلو" قویماسینلار. هئچ بولاغین آدینی "چاناق قیران" قویماسینلار. هئچ كوچه- پاجانین آدینی "آخما دووار باشی" قویماسینلار.

مرحمتینیز آرتیق اولسون.