آشیق حسین جاوانین حیاتی و ادبی ارثینه بیر باخیش
| آشیق حسین جاوانین حیاتی و ادبی ارثینه بیر باخیش |
| یازان: پرویز همت جو | |
|
|
|
|
قاراداغ بؤلگه‌سی تكجه طبیعی، باخیمدان یوخ،
بلكه‌ایگیدلیك، وطن پرورلیك، ادبیات و موسیقی ساحه‌سینده آذربایجاندا بیر
اؤزوك قاشی كیمی ساییلیر.قاراداغدا كلاسیك ادبیات ایله یاناشی شفاهی خالق‌ادبیاتی،
خصوصی ایله آشیق صنعتی، چوخ گئنیش‌صورتده انكیشاف ائتمیشدیر سؤزوموزه
اؤرنك شاه‌اسماعیل خطائی دؤرونده یاشامیش دیریلی قوربانی،18 نجی ایل
عصریده یاشامیش كلیبرلی عاشیق علی وعاشیق رافی «غفار»، مشگینده آشیق دؤورموزده‌مشگینلی
اسد، گرمه دوزلو حسین جاوان و بیرچوخلارینی آد آپارماق اولار. دؤورموزون گؤركملی شاعر و آشیغی، استعدادلی‌سؤز اوستاسی آشیق حسین جاوانین آدی آذربایجاندا اونون سرحدلرینده‌ن اوزاقلاردا دا چوخلارینا تانیشدیر. میكائیل اوغلو حسین 1295(1) نجی شمسی ایلینده،قاراداغین گرمه دوز ماحالی اوتوكندینده آنادان‌اولموشدور. حسین آتاسینی چوخ ائركن ایتیرمیش‌عایله آغیرلیغی آناسی زهرانین چینینه دوشموشدور.اونا گؤره‌ده، عاشیغین عایله سی قوزئی آذربایجاناكؤچموش، ایكی ایل آغ دامین شرف خانلی كندینده‌یاشامیش، سونرا قاسیم اسماعیل اوو رایونونون‌دلمحمدلی كندینه كؤچموشدولر. همین ایللر ده حسین عایله خرجینی اؤده‌مك اوچون‌اورانین وارلیلارینا چوبانچلیق ائتمیشدیر. گنج حسین‌كندین تامام توی - دویونلرینده اولموش و مجلیسی‌آپاران عاشیقلارا درین بیر ماراغلا قولاق آسار كن،سوزون و سازین تأثیری ایلیگینه ئیریشیدیر.
|
چیلله گئجه سی، سئوگی نغمه سی
چیلله گئجه سی، سئوگی نغمه سی ...
آی چیلله چیلله قارداش آتین قمچی‌له قارداش
بیر گلدین دانیشمادیق قلبیم آچیلا قارداش
آذربایجانین ان گؤزل و سئوملی دب لریندن بیری «چیلله گئجه سی»-دیر. چیلله گئجه سی ان قدیم دبلریمیزدن دیر. بؤیوكلو-كیچیكلی بو گئجه نی سئویب، ائلین لاپ بؤیوگو اولانین ائوینه ییغیشیرلار. چیلله گئجه سینده حالوا، میلاق،بادام، باسلیق، جئویز-كیشمیش، قارپیز و... اؤزلرینه مخصوص یئرلری واردیر. كئچمیش ده، ایندیكی ایمكانلارین اولمادیغی اوچون و گئت-گلین چتینلیغینه گؤره، یای مئیوه لرین، خوصوصی ایله قارپیزی، سامانلیقدا و سرین یئرلرده ساخلایاردیلار.
چیلله گونو، «چیلله لیك آلماق» ایسه گؤزل دبلردن دیر. چیلله گئجه‌سی اوغلان ائویندن آداخلی قیزا چیلله‌لیك گؤندریلر، دئمه‌لی چیلله گئجه‌سینه عایید یئمكلر او جمله‌دن: پشمك، قوووت، حالوا، قورو یئمیشلر، نار و ان واجیب اولان چیلله قارپیزینی (عموما بزه‌یه رك)، بیر خونچادا توپلانیب، آخشام باشی قیز ائوینه گؤندریلر. ائولندیكدن سونرا دا بیر نئچه ایل قیز گلینه چیلله‌لیك گئدر، آمما بو دؤنه خونچا اوغلان ائویندن دئییل، قیز ائویندن گؤندریلر. قیزین آتا-آناسینا گؤره بو هدیه‌لر اوغلان ائوی یانیندا قیزلارینین باش اوجالیغی ساییلیر.
كئچمیش لرده بو دب لر تشریفات دان اوزاق اولاراق داها چوخ صمیمت لرله قورولاردی. كورسو باشینا توپلانیب، قدیم ناغیللاریمیز دئییلردی. تاپماجا سؤیله مك، بایاتی دئمك ایسه بو گئجه نین اونودولماز ایشلریندن اولاردی. آمما تأسوفله ایندی او گونلردن فقط بیر قورو آد قالماق دادیر. بعضی لری بؤیوك ائوینه گئدیر، بعضی لری ایسه ائوده اؤز عاییله سینین یانیندا قالماغی خوشلاییر. بیر یئره ییغیشماق داها خوش و سئویملیدیر. قوهوم لار بیر-بیرینی گؤروب، كوسولو اولانلار ایسه باریشیب، بؤیوگ ایسه یوخلانیلیر. تشریفادان اوزاق دوشسك بو قدیم دب خاطیره لی اولوب، كولتوروموزده دیری قالاجاق دیر. ائوده اوتوروب تلویزیون لا مشغول اولوب چیلله گئجه سی كئچیرتمكدن «چیلله گئجه سی» چیخماز. بیر آزجا اوره ییمیزی گئنیش لندیریب، تشریفاتی قیراغا قویساق، ساده یئمك لر ایله ده چیلله گئجه سینی توتا بیله ریك.
گؤزل گونلر بیزی گؤزله ییر. قالیب بیز دونیانی نجور توتاق. چیلله سنی گؤزله ییرم. سنین گلمه گینله ائلیمیزه شنلیك گله جك دیر... تئز گل!
جاندان كئچن یولداش
جاندان كئچن یولداش
چئویرن: حسین واحدی
بیرینجی دونیا ساواشی، قورخونج خسته‌لیگه تای، دونیانین هر یئرین بوروموشدو. ساواش مئیدان‌لارینین بیرینده، عسگرلرین بیری، ان یاخین یولداشینی باتلاق‌دا بوغولماسینی گؤردو. یولداشی باتلاق ایچینده ال- آیاق چالیب یاردیم ایسته ییردی. عسگر یوزباشیینن یانینا گئدیب، یولداشینین كؤمه گینه گئتمك اوچون اجازه ایسته دی.
یوز باشی دئدی:« ایسته ییرسن سه گئت، آنجاق، ده یرلی
اولدوغونو دوشوندونمو؟ اولا بیلر یولداشین ایندی اؤلوب دور. بو ایش ایله سن ده
اؤزویون تهلوكه‌یه آتیرسان.»
یوز باشی نین سؤزلری اوندا ائتكی( اثر) قویماییب، یولداشینی قورتارمایا گئتدی. بیر معجیزه شكلینده یولداشینا یاردیم ائدیب چیگینلر‌ی اوسته ساخلووا یئتیردی.
یوز باشی، دوكتور ایله بیرلیك ده باتلاغا دوشن عسگری معاینه ائدیب، دوستونو قورتاران عسگره: « من سنه دئمیشدیم كؤمه‌یین ده یرسیز اولا بیلر! یولداشین اؤلوب دور! سن‌ده یارالی اولوبسان!» دئدی. عسگر:« قوربان ده یری وار ایدی» جاوابلادی. نئجه یانی ده‌یری وار ایدی؟! اولا بیلرمی؟!
عسگر جاواب وئردی:
هه قوربان. ده‌یری واریدی. من یولداشیما چاتدیغیم زامان او هله‌ده دیری ایدی. من اونون سؤزونو ائشیتدیغیم اوچون اؤز ایشیمدن اورك دن راضی‌یام!»
او:
«جیم .... من بیلیردیم سن منه كؤمك ائتمه‌یه گلرسن ....» دئدی!
من سنین سئوگینله یاشاییرام
من سنین سئوگینله یاشاییرام
یازان: حسین واحدى
قلبیمین قییى‌سیندان اؤپور، سنین بو گؤزل سئوگین.
بیر آن، آغلیمى باشیمدان آلیب، سئوگى دلى‌سى اولورام. سئومک‌دن باشقا هئچ نه‌یی
دوشونمه‌ییرم. عاغلیم باشیما دؤندویونده، اؤزومو سئوگی ایچینده بوغولموش تاپیرام.
آنجاق نه‌قدر اوزورم، داها چوخ سئوگی‌ده باتیرام. داها دوغروسو بو سئوگی باتلاغیندان
قورتولماق بئله ایسته‌میرم. سئوگی ایله اولماق یاشادیر منی.
«سنی سئویرم»- دئمک، جانیما سینه‌ن، ان گؤزل شئى اولور. بو سئوگی ایله بوتون اینسانلارا، «سیزی ده سئویرم» هارایینی چکیرم.
نه گؤزل دیر سئومک. من سنین بو گؤزل سئوگینله یاشاییرام، آنجاق. یاشاماق سنی سئومک دئمکدیر. سنی سئومک له من هئچ، اؤلمه ییرم.
یاندیریلان کیتابلار
یاندیریلان کیتابلار
شعر:
صمد وورغون
جللاد! سنین قالاق- قالاق یاندیردیغین کیتابلار
مین کمالین شؤهرتیدیر، مین اوره‌یین آرزیسی….
بیز کؤچه‌ریک بو دونیادان، اونلار قالیر یادیگار؛
هر ورقه نقش اولونموش نئچه اینسان دویغوسو،
مین کمالین شؤهرتیدیر، مین اوره‌یین آرزیسی….
×××
یاندیردیغین او کیتابلار آلوولانیر….یاخشی باخ!
او آلوولار شعله چکیب شفق سالیر ظولمته…..
شاعیرلرین نجیب روحو مزاریندان قالخاراق
آلقیش دئییر عشقی بؤیوک، بیر قهرمان میللته؛
او آلوولار شعله چکیب شفق سالیر ظولمته….
×××
جللاد! منیم دیلیمده دیر بایاتیلار، قوشمالار،
دئ، اونلاری هئچ دویدومو سنین او داش اوره‌یین؟
هر گرایلی پرده‌سینده مین آنانین قلبی وار….
هر شیکستم ائولادی‌دیر بیر مقدس دیله‌یین،
دئ اونلاری هئچ دویدومو سنین او داش اوره‌یین؟
×××
سؤیله سنمی خور باخیرسان منیم شعیر دیلیمه؟
قوجا شرقین شؤهرتیدیر فضولی‌نین غزلی!
سنمی ”ترک خر“ دئییرسن اولوسوما، ائلیمه؟
داهی‌لره سود وئرمیشدیر آذربایجان گؤزه‌لی….
قوجا شرقین شؤهرتیدیر فضولی‌نین غزلی!
×××
جللاد! یانیب اود اولسا دا، کوله دؤنمز آرزیلار،
طبیعتین آنا قلبی قول دوغمامیش اینسانی!
هر اوره‌یین اؤز دونیاسی بیر سعادت آرزیلار،
قانلار ایله یازیلمیشدیر هر آزادلیق دستانی….
طبیعتین آنا قلبی قول دوغمامیش اینسانی!
×××
ازل باشدان دوشمنیمدیر اوزو موردار قارانلیق…..
هر تورپاغین اؤز عشقی وار، هر میللتین اؤز آدی.
کاییناتا دگیشمه‌رم شؤهرتیمی بیر آنلیق،
منم اودلار اؤلکه‌سی‌نین گونش دونلو ائولادی!
هر تورپاغین اؤز عشقی وار، هر میللتین اؤز آدی!
×××
نه دیر او دار آغاجلاری، دئ کیملردیر آسیلان؟
اویونجاقمی گلیر سنه وطنیمین حاق سسی؟
دایان!….دایان!….اویاق گزیر هر اوره‌کده بیر آسلان،
بوغازیندان یاپیشاجاق اونون قادیر پنجه سی؛
اویونجاقمی گلیر سنه وطنیمین حاق سسی؟
×××
جللاد! سنمی، دئ قیریرسان فدایی‌لر نسلینی؟
میللتیمین صاف قانی‌دیر قورد کیمی ایچدیگین قان!
زامان گلیر…من دویورام اونون آیاق سسینی
شهیدلرین قییام روحو یاپیشاجاق یاخاندان؛
میللتیمین صاف قانی‌دیر قورد کیمی ایچدییین قان!…..
×××
بیر ورقله تاریخلری، اوتان منیم قارشیمدا،
آنام تومریس کسمه‌دیمی کیخسرووون باشینی؟
کوراوغلونون، ستارخانین چلنگی وار باشیمدا،
نسیللریم قویمایاجاق داش اوستونده داشینی؛
آنام تومریس کسمه‌دیمی کیخسرووون باشینی؟
×××
سور آتینی، دؤرد نالا چاپ! مئیدان سنیندیر ….آنجاق،
من گؤرورم آل گئیینیب گلن باهار فصلینی….
قوجا شرقین گونشی‌دیر یاراندیغیم بو تورپاق،
من یئتیردیم آل بایراقلی اینقیلابلار نسلینی؛
من گؤرورم آل گئیینیب گلن باهار فصلینی!
١٩۴٧
ایضاح: بو شعر ۱۳۲۵ ده تجاوزکار شاه قوشونونون یاراتدیقلاری فاجعه لرین تاثیری آلتیندا یازیلمیشدیر. همان تاریخده بو وحشی لر، اونو حمایت ائده ن لومپن دسته لر، ملکدارلار و سرمایا صاحبلرینین قارا دسته لری، آذربایجانا وار ـ قوه ایله یوروش ائدیب و اؤلکه میزده آنا دیلینده چاپ اولان کیتابلاری یاندیریب و چوخ گناهسیز انسانلارین قانینی تؤکموشلر!
قایناق: ایشیق سایتی
دیل، دونیا دیل‌لری، آذربایجان دیلی
دیل، دونیا دیل‌لری، آذربایجان دیلی
یازان: محمدعلی فرزانه
بوگون، ایراندا توپلوم یا داغینیق حالدا یاشایان و آنا دیلیمیزده قونوشان تورك سویلو كوتله‌لر و هابئله اؤلكه‌دن قیراخدا (یاخیندا یا اوزاقدا) عؤمور سورن آذربایجانلیلار آراسیندا گوندن ـ گونه یارانان میللی ـ فرهنگی اویانیشدا آنا دیلیمیز ان یوكسك یئر توتماقدادیر. میللی ـ مدنی وارلیغیمیزین جانلی گؤزگوسو اولان دیلیمیزی اؤیرنمك و اؤیرتمك بیر جدّی و گئجیشدیریلمز میللی ـ فرهنگی وظیفه‌یه چئویرمیشدیر. ائله بونا گؤره ده، بوگون هر زامان فورصت تاپینجا، دیلیمیزه قاییتماغی، اونو هر طرفلی اؤیرنمه‌یی، دوزگون دانیشماغی، یازماغی و اوخوماغی، بیر میللی ـ مدنی تكلیف سانماق و یورولمادان بو ایشی دوام ائتدیرمه‌لییك.
دونیانین بو گونكو دوروموندا هر بیر خلقین دیلی، او خلقین میللی ـ مدنی وارلیغی‌نین وثیقه‌سی ساییلیر و بئله بیر حقیقت اؤزونو آچیق ـ آیدین گؤسترمكده‌دیركی، بیر میللتین و كوتله‌نین دیل مدنیتی یوخدورسا، او میللتین و كوتله‌نین اؤزوده یوخدور.
كور كامئرالار
یازان: حسین واحدی
اؤنجه، تبریك لر آذربایجان .... تبریك لر تراختورچولار
تراختور 1 ... پیروزی 0
... البته حاق دئیه بیر شئی وار ... اودا بو ظفر ایله دیریلدی ... كور كامئرامن لرین كور كامئرالاری گل دان سونرا ساغالدی و ... تراختورون شرفلی یانداشلاری گؤروندو... تبریك لر هامینیزا ... بو اویوندا قاراداغ زلزله سی ده خاطیرلادیلدی ...
بو اویونو توركجه راپورو ایله بورادان دینله یین ...
بؤیوك تورك عالیمی، میرزا اولوغ بئیك
بؤیوك تورك عالیمی، میرزا اولوغ بئیك
میرزا اولوغ بیك 1394نجو ایل،22مارس دا آذربایجانین سلطانیه شهرینده ، آنادان اولدو. امیر تیمورون اوغلان نوه لریندن دیر.. آتاسی 4یاشیندان بری تربیه سینه خیدمت ائله دی.اولوغ بیكه شاعیر محمد صالح ین باباسی امیرشاه ملیك مربی لیك ائتدی.امیر تیمور سویملی نواده سینی سفرلرده و یوروشلرده اوزویله بیرگه آپاراردی .
سئچیلمیش شكیللر / حسین واحدی
آذربایجان کند لری ایله شهرلرینین نه یی آدلیم دیر ؟
آذربایجان کند لری ایله شهرلرینین نه یی آدلیم دیر ؟
یازان: رضا همراز
تورک اوتوراقلاری ؛ اوزل لیک له آذربایجانین یئییب – ایچمکی تبریز باشدا اولماقلا ؛ دونیا یئمک لریندن سئچیلر . حله آتا – بابالاریمیز ایللر اونجه بیر بئله مثل ایشله تمیشلر : " هر یئرده قازان ؛ تبریزده خرج له " دوغروداندا آذربایجان ؛ خصوصی ایله تبریز تاریخیمیزده اوزونه نه خصوصیت قازانمیشدیر کی بیر بئله آدی دیلده – دیشده گزیر ؟ ایللردن بری آشار – داشار فولکولوروموزا دایر توپلادیغیم دفتره او گون گوز سالدیقدا آذربایجان شهرلرینین آدلیم لارین یازدیغیمی بیر داها گوزدن کئچیردیم . همان دفترده بونلاری یازمیشدیم .
