اورمیه نین اسكی تپه سی: گؤی تپه

اورمیه ایرانین آذربایجان بؤلگه سینین اسكی و تاریخی شهرلریندن ساییلیر. بو شهرین قیراغیندا اولان چوخلوجا تاریخی آبیده لر و اسكی لی تپه لر (آلتی مین ایللیك) بو سؤزو قبول ائتدیریر. گؤی تپه اورمیه نین قوزئی دوغوسونون 6 كیلومئترلییینده یئر توتوبدور.

گؤی تپه اورمونون اسكی تپه لرینین ان آدلیملاریندان ، زنگین ایزلرلره دولودور و آذربایجانین فخر ائدیجی ایلایینین(تاریخینین) گؤسته ریجیسیدیر. 1948نجی دوغوش (میلادی) ایلینین قازینتیلاریندان اؤنجه اینگیلیس لیلر بو اسكی لی بؤلگه ده 1313 نجو گونش(شمسی) ایلینده بیر لؤوحه اوستونده ناخیشلی قیلقمیش شكیلین اله گتیردیلر. بو بؤلگه دن اسكی تانریلارلا ناخشیلی اولان استوانه لرده تاپیلیبدیر.

«بورتون براون» اینگیلیسلی قازینتیجیلارین باشچیسی اؤز آراشدیرمالارینی «آذربایجان قازینتیلاری» آدلی عونوانلا 1948 و 1951 ایلینده لندن ده یایینلامیش و آذربایجان و گؤی تپه تمددونون بئله ایضاح ائدیب دیر:

" گؤی تپه نین یئددی قاتی (طبقه سی) واردیر، بو قاتلارین ان اسكی سی  د.ق(دوغوشدان قاباق)  4نجو مین ایللییه(6 مین ایل بوندان اؤنجه یه) قاییدیر.بو قاتدا چین-چین ائولر،قیرمیزی ساخسی قطعه لر وناخیشسیز بوز ساخسیلار، آچیق ساری بویادا ساده هندسه خطلرله-قهوه رنگینده-، میس و داشدان اولان آراجلار واردیر.

آلتینجی قات: دوغوش دان (میلاددان) اؤنجه اوچونجو مین ایللیكدن، دوغوشدان اؤنجه  بیرینجی مین ایللییه دك قاییدیر. داشلی خیم لی(فنداسیون) و پالچیق دان اولان آبیده لر، كوره ده بیشمیش و ایكی بویالی و ناخیشلی ساخسیلار قهوه رنگلی و قیرمیزی – قارا بویالی مركب هندسه ناخیشلارلا – قطعه لر بو قاتداندیر. بو قات دا میسدن اولان آراجلار  بوللوقجا گؤرونور.بو تمددون داش دئورینه و دوغو آنادولونون میسی نه و آرازین قوزئیینده كی آذربایجان لا ان چوخ باغلیلیغی واردیر.

بئشینجی قات: بو قاتین ساخسیلاری بوز ، گاهدان قارا و هامیساللیقلا(عموما) سورتولموشدورلر(صیقل وئریلمیشدیر).بورادان قاباریقلی (برجسته) ناخیشلارلا اولان ساخسی تاپیلیبدبر، بو ساخسی آنادولو و آرازین قوزئیینده كی آذربایجان تمددونلارینا بنزری چوخدور.

دؤردونجو قات : قارا بویادا و سورتولو و ناخیشسیز اولان ساخسیلار واردیر.

اوچونجو قات: بورادا بیرینجی اینسانلارین قبیرلری و آذربایجانلیلارین آتا- بابالارینین جومجومه لری واردیر، بو قبیرلردن تاپیلان ساخسیدان اولان قطعه لر قیرمیزی بویادا و بعضی لری ایسه الوان سیز ناخیشلاری و بئشینجی قاتین ساخسیلارینا اوخشاری واردیر.

ایكینجی قات: دوغوشدان اؤنجه 1200 و 1500 ایللرینه قاییدیر،سورتولو(صیقلی) قارا و بوز بویادا  ناخیشسیز ساخسیلارلا دولودور.بونلار آنادولونون هیتیت ساخسیلارینا اوخشاییر.

بیرینجی قات: بو قاتدا قیرمیزی و بوز بویالاریندا سورتولموش ساخسیدان اولان قاب – قاجاقلار واردیر.بونلارین اوستونده حئیوانلار دسته لرینده شكیللر چكیلیبدیر. بو قاب - قاجاقلار حسنلی تپه سینده تاپیلان قاب - قاجاقلارا بنزه ییرلر. گؤی تپه نین اوستونده یونولموش داشلار دا واردیر.بو  یونولمو داشلاردا ، حئیوان ناخشلاری (اؤرنك اوچون قوچ و قافلان) واردیر.بونلار دوغوشدان قاباق ایكینجی مین ایللییین سونلارینا و بیرینجی مین ایللییین ایلك لریندندیرلر.بو داشلار آنادولونون اسكی لی یونولموش هیتیت داشلارینا بنزری چوخدور."

حاضیرلایان: حسین واحدی

اؤلكه میزین عشق سرداری

شهید باكری

اؤلكه میز ایرانین تاریخینده یئنی بیر ایسلام انقلابی آدیندا گؤزل بیر صحیفه آچیلدی. بو صحیفه نی اؤلكه میزین قورخماز و آسلان جینسیندن اولان ایگید لریمیز آچدیلار. صحیفه نی ساخلاماق اوچون ده آسلان اینسانلار ایسته ییردی و انقلابدا بئله بیر آسلان لار چوخویدورلار. بونلارین لاپ بؤیوك اینسانلاریندان بیری رحمتلیك «شهید باكری»-دیر.

عشقی، كیشیلییی، ایمانی، عزتی و شرفی باشاران بیر كیشی و او، عشق سرداری اولدو، بو عشق وطن و ایسلام عشیقیدیر.

شهید باكری، 1333 ه. ش ایلینده قوشاچای (میاندوآب) شهرینده، مذهبی بیر عاییله ده دونیایا گؤز آچدی. اوشاق اولار كن، عزیز و ایمانلی آناسینی الدن وئردی و بو اونون اوچون آغیر بیر یاشاییش باشلانیشی اولدو. ابتدایی و اورتا تحصیلاتینی، اورمیه شهرینده قورتاریب، قارداشی «علی باكری»-نی ساواك لار شهید ائتدییی اوچون، سیاست جریانلارینا آیاق قویدو. سردار دیپلم آلاندان سونرا، قارداشینین اؤلوموندن اوزلودوغو حالدا، بیلیم یوردودا(دانشگاه دا) میكانیكلیغه قبول اولدو. او تبریز بیلیم یوردوندا اولدوغو زامانا كیمین، اورانین لاپ چالیشقان انقلاب مبارزلریندنیدی.

او سربازلیق دؤورانیندادا امام خمینی(ره) حضرتلرینین بیلدیریشیندن (اعلامیه سیندن) تبعیت ائدرك، ساخلوو (پادگان)-دان گیزلیجه قاچدی و انقلاب یولوندا چوخلو فعالیت لر گؤردو.

ایسلامی انقلاب اله گلندن سونرا سپاه-پاسداران یاراندیغی زامان اورا عضو اولوب، اورمیه سپاهینین گوجلنمه سینه گؤره چوخ چالیشیب، زحمت لر چكدی. اوندان سونرا ضرورته گؤره اورمیه محکمه سینه گئدیب اورادادا فعالیت ائتدی. سپاهدا اولدوغو حالدا 9 آیا كیمین اورمیه نین شهرداری اولوب مهم و ده یرلی ایشلر گؤردو. شهیدین ائولنمه سی، تحمیلی ساواشینین باشلانماسیلا برابریدی. خانیمینین كبینی (مهریه سی) اونون كلت اسلحه سیدی. ایكی گون كبین كسیلندن سونرا جبهه یه گئتدی. ایكی آیدان سونرا شهرین مصلحتی اوچون قاییدیب جهاد سازندگی مسئولو اولوب یئنه ده لاپ ده یرلی ایشلر خالقا گؤردو. او اورمیه سپاهینین عملیات باشچیسی مسئولو اولدوغو زاماندا بؤلگه ده امنیت یاراتماق و شرق و غرب موزدورلارینی بوردان تمیزلمكده گئجه-گوندوز ایشله ییب زحمت لر چكدی.

او جیبهه ده فتح المبین عملیاتیندا، نجف اشرف تیپینین معاوینی اولان زامان بعثی رئژیمله مقابله ده گؤز ناحیه سیندن یارالاندی. اوندان سونرا، بیت المقدس، رمضان، مسلم ابن عقیل، مقدماتی والفجر، بیردن دؤرده كیمی والفجر عملیاتی و خیبر عملیاتیندا مختلف سیمت لرده بوتون عشق ایله ایسلامی اؤلكه میزدن دفاع ائتدی. نئچه گون «بدر» عملیاتینا قالان بؤیوك انقلاب رهبری، امام خمینی (ره)-نین گؤروشونه گئدیب، آغلایا-آغلایا ایمامدان شهید اولماسی اوچون دوعا ائتمك ایسته میشدی. عشق سرداری سونوندا آرزیسینا یئتیشدی و پیری ندن حاجتین آلدی و 1363–نجی ایلین بهمن آیینین 25–نده بدر عملیاتیندا، عاشورا لشگرینین فرماندهی اولاراق، ملاكه لر قانادلارین اونا طرف آچیب، تانری اونو اؤزونه ساری چاغیردی.

روحو شاد اولسون

یازان : حسین واحدی

اونودماز وطن سنی ..

توز باسیب ائشیتمیر صدفلی سازین

گلمیر قولاغیما او خوش آوازین

قاریشدی تورپاغا صؤحبتین سؤزون

یانیرام سنده كی كامالا درویش

اورمیه نین آدلیملاری كیتابیندان رحمتلیك آشیق «درویش»- ین یاشامی نی اوخویوب قورتولاندان سونرا اوره ییمی غم باسیب اوركدن آه چكدیم. ندن بئلنچی بیر اینسانلاریمیز اونودولوبلار؟!! بونا گؤره ماراقلاندیم آشیغین كندینه گئدیب، قبرینی زییارت ائدم. یولداشلاریمین بیریله بو قونویو آرایا قویوب اونون كندینه گئتمه یی قرارا گتیردیك.

قراریمیز جومعه گونونه یدی و زامانین اوچدوغونا گؤره بو گون تئزلیكله گلیب چاتدی، گون اورتادان سونرا «كوردلر» كندینه ساری یوللاندیق، كند اورمیه نین چی چست یولونون 5 كیلومترلییینده یدی،كنده یئتیشیب، اورادا یاشایانلاردان قبیرسانلیغین یولونو سوروشدوق، نئچه دقیقه دن سونرا كنددن آزجا ائشیكده اولان قبیرسانلیغا یئتیشدیق، تورپاقلی بیر یول و سس سیز بیر آخیرت ائولری.. آخیرته قاووشانلارا بیر فاتیحه وئرندن سونرا، ته له سه رك تئز قبیرلری بیر- بیر آختاریب یازیلارینا دیققت ائدیردیك، آما رحمتلیك درویش-ین قبیرینی تاپا بیلمه دیك. اورالاردان كئچن بیر چوباندان آشیغین قبیرینی سوروشدوق و كاشكی سوروشماسایدیق! ، چوبان او كندین یاشایانلاریندان اولاراق آشیغین قبیرینی تانیمیردی!!

نئیله مك دئمه آشیق ائله اؤز كندینده ده قریبییمیش.گؤی ده بو قریبلییه دؤزه بیلمه ییردی و آغلاماق ایسته ییردی.. اومودلریمیزی پوزمایاراق،بیرینین یولدان كئچمه سینی گؤزله ییردیك،او آندا بیر پیكان قبیرسانلیغا ساری گلدی،دئمه تانری یئتیردی! بیزیم یانیمیزا یئتیشه نده اوندان آشیغین قبیرینی سوروشدوق و شوكورلر اولسون سوروجو قبیری تانییرمیش و اونو بیزه گؤسته ره رك اؤزوده بیزیمله قبیرین یانینا گلدی، اللی یاشیندا اولان او معرفتلی بی (یاری جینابلاری) بیزه حورمتله یاناشیب، آشیغا فاتیحه گؤندرندن سونرا آزجا اونون یاشامینی بیزیم اوچون آچیقلادی و سورولاریما جاواب وئردی.

رحمتلیك آشیق درویشین قیساجا یاشامیندان بئله دئمك اولار:

آشیق درویش فرهاد اوغلو 1309 – نجو گونش (شمسی) ایلینده اورمیه نین «كوردلر» كندینده دونیایا گؤز آچمیشدیر. او ده یرلی اوستاد آشیق فرهاد كیمی آذربایجانین سنتی موسیقی سینین آدلیملاریندان ساییلیر. آشیق درویشین گؤزل، ایستی و صمیمی سه سینه گؤره آشیق فرهادین شاگیردی اولموشدور. درویش چالان ساز سه سی جانلارا كئچیب و گؤزل سه سیله اونودولموش  اثرلره جان باغیشلاییردی. بو اونودولماز اوستاد 1372 ـ نجی ایلین قویروق دوغان(مورداد) آیینین دوققوزوندا، گؤزلرین دونیایا یوموب،اؤز دوغوم یئری اولان «كوردلر» كندینده تورپاغا تاپشیریلدی. آشیغین تشییع-ی جنازه سینده اینه سالماغا یئر یوخویموش و بو اونون خالق ایچینده نه قدر سئویملی اولدوغونو گؤسته ریردی.

آشیق درویش یاشام بویو (همیشه لیك) آذربایجانین سنتی موسیقی سینی سئورلرین اوره یینده قالاجاقدیر و بو سه س اورمیه اوچون قالارگی بیر سه س اولوبدور. رحمتلیك درویش ایرانین بوتون میللی موسیقی فئستیواللارینا قاتیلب و یوكسك یئرلره ال تاپیب،اؤدول لر قازانیب دیر. او نئچه ایللرده اورمیه رادیو، تلویزیونویلادا ایش بیرلیگی آپاریبدیر. او ده یه رلی اوستاد چوخلو شاگیردلرده موسیقی دونیامیزا تربیه ائدیب دیر، اونلاردان، آشیق اسمعلی (اورمیه – اونون بیرینجی شاگیردی)، آشیق صبور شریفی (اورمیه)، آشیق عبدالله اشرفی (قورد تپه)، آشیق ذكریا ملكی(قولونجو)، آشیق رضا پوینده (سولدوز) و ...آد آپارماق اولار.

آشیق درویش، متین، ویقارلی و عاریف بیر كیشی ایدی، دئمك اولار او خصلت ایله صنعت ده، اصیل و نمونه بیر آشیق و اوزان دیر. رحمتلیك درویش آشیق صنعتینه اؤزونه مخصوص اولان نئچه هاوا یادیگار قویوب. اونلاردان «شكر یازی هاواسی» و «غربتی هاواسی»- نی آد آپارماق اولار. بو هاوالار ایندیده اورمو آشیق لارینین آراسیندا چالینماقدادیر.

سونوندا دئمه لییم بئله نچی اینسانلاریمیزا سایغی گؤسته رمه لییك و اونون شانینده اولان بیر مزارلیق تیكیب هئچ اولماسا آدینا بیر خییاوان یارادیب هئیكلین پاركلارا قویمالییق.

منه یاردیم ائدن، «شكاری» و «یاری» جینابلارینداندا تشككور ائدیرم و اونلارا جان ساغلیغی آرزیلاییرام.

یازیب، حاضیرلایان : حسین واحدی

گؤزل اورمو (اورميه)

اورمو دئينده يام- ياشيل باغلار گؤز اؤنونده سيرالانيرلار، گؤزلليك لر گؤسته ريشه چيخيرلار، اورمو آدي گلنده دوزلو اورمو گؤلو آني لارا گلير، گونشين دوغماسي و يايدا اوزمك. اورمودان سؤز آچاندا آذربايجان يئني بير جان تاپير، چون كاظيم خان لار اونون آرخاسيندا دايانيب لار، حئيدرخان لار ايسه دؤرد نال آت چاپيرلار، ياغي لار اوتانيب قاچيرلار، اورمو آدي ديلده سسلننده باكري لر اؤنه چيخيرلار، دوشمن لر ايسه باجادان يوخ اولورلار، اورمو آدي، صفي الدين اورموي ني يوخلايير و آشيق فرهادلار سازلاري ايله گؤزل ماهني لار چاليب اوخويورلار، اوخومالاريندا كور اوغلولاري چنلي بئلده آذربايجان اوغروندا دوشمن اؤنونده ساواشا چاغيريرلار، اورمو بو اولو آدي خاطيرلاياندا، بوتون آذربايجان دينجه لير، هامي اورمويا گؤوه نير، اورمو آدي شيرين تورك ديليني و او ديلده دئييلن لاي- لاي لاري قولاق لارا اوخودور و اورمو هله ياشايير، ياشادير و آذربايجانا جان وئريب ياشادير..

معرفي مسجد جامع اورميه

مسجد جامع يكي از آثار كهن و قديمي شهر تاريخي اورميه است و در خيابان اقبال قرار دارد. اين مسجد در ميان بازار قديمي شهر واقع شده و يكي از اركان اصلي بافت قديمي شهر است. برخي از محققين معتقدند اين بنا ابتدا آتشكده بود و بعد از تسلط مسلمين ويران شد و سپس در قرن هفتم هـ . ق بر روي آن مسجدي ساخته شد. به اعتقاد اين گروه از محققين سبك تزيينات، گچ بري ها، ستون بندي ها و طاق هاي مسجد عيناً شبيه به سبك معماري سلجوقيان است.

اين مسجد داراي آثاري از دوره هاي مختلف است:

شبستان گنبددار قديمي: هسته اوليه بنا را اين مجموعه تشكيل مي دهد و حاوي كليه مشخصات معماري اسلامي است. به احتمال قريب به يقين اين بخش مربوط به دوره سلجوقيان (قرن ششم هـ.ق) به بعد است. محراب مسجد با گچ بري نفيس در اين قسمت قرار دارد و در تاريخ 676هـ.ق- در زمان حكومت ايلخانان- به بهترين نحو ساخته شده است.

چهل ستون متصل به شبستان گنبددار: زمان ساخت آن جديدتر از شبستان اولي به نظر مي رسد و در خاك برداري از كف آن مقداري اشياي متعلق به دوره ايلخانان به دست آمده است. اين چهل ستون به خاطر صدمات وارد ه چندين بار مرمت شده است.

حجره هاي قديمي اطراف صحن مسجد: اين حجره ها مربوط به اوايل دوره زنديه است. براساس سنگ نوشته موجود زمان احداث آن 1184 هـ.ق است.

بخش نوساز اطراف صحن: اين مجموعه به جاي بافت قديمي ساخته شده و بيشتر مربوط به دو دهه اخيراست.

مصالح به كار رفته در اجزاي مختلف ساختمان مسجد نيز متفاوت است. شبستان گنبددار و چهل ستون با دو نوع مصالح- قسمت تحتاني و قسمت هاي بالايي آن از آجر- ساخته شده است.

 از مهم ترين عوامل تزييني مسجد كتيبه هاي كوفي دور گنبد و گچ بري محراب آن است.

منبع: ميراث فرهنگي استان آذربايجان غربي
----------------------------------------------------

عكس: حسين واحدي

اورميه ده بيرينجي‌قار...

... Urmiyə,də birinci qar














 شكيللر : حسينـ واحدي

Şəkillər : Hüseyn vahedi