اوزانان یوللار / هاشم ترلان

باخدین اوزانان یوللارا…
گئتمه- دئدیم!
گئتدین.
یولوموز هاچالاندى.
نه قارا گئیدیم، نه ده قیرمیزى.
دؤشلرده شلاله‏لر شاققیلتیسى،
تورپاقدا ساریلیق آزارى،
نؤودانلاردا بوز سالخیمى،
اؤتوب کئچدى پرده- پرده.
سسینى آلدیم ،
اوزانیب گلن یوللاردان
گلمه – دئدیم!
گلدین.
آه،
دوغروسو حئیرانام
بو گئدیشه، بو گلیشه…!

قایناق: ایشیق

صفالى نفسلى، قالارگى سسلى، آشیق عزیز مراد خان

یازان: حسین واحدی

کئچمیشدن ایندییه دک، آذربایجانین اصیل آشیق موسیقی سینین درنه یى اولان، اورمیه نین دول ماحالى بؤلگه سى، تاریخ بویو آشیق موسیقی سینه، بؤیوک اوستادلار پاى وئریب دیر. اونلاردان، ، دوللو مصطفی، دوللو اباذر، آشیق فرهاد، دوللو محمد، و ... آد چکمک اولار.

 دول دا یاشایان اینسانلار آشیق بئله اولماسالاردا، آشیقلیقدان باش چیخاریب، قاینار بولاغا تاى سینه لریندن شعر قاینایاجاق دیر.

آدلارین چکدیغیم اینسانلارین یانیندا، یاز هوسلى، باهار سسلى، آشیق صنعتینین بؤیوک ایله تایسیز اوستادلاریندان بیرى اولان، رحمتلیک آشیق «عزیز مراد خان» دیر.

حسن اوغلو، آشیق عزیز مرادخان 1301- جی ایلده اورمونون دول ماحالیندا یئرلشن سامیرتی کندینده دونیایا گؤز آچدى.  او، دول ماحالین دا، آشیقلیق صنعتى یاشادیغى اوچون، یئنى یئتمه چاغلاریندان، آشیقلیق ایله تانیش اولوب،  آشیق موسیقى سى ایله یاشایار. آشیق عزیز اؤنجه لر، توى لاردا آد چیخاریب، اؤز هونرین هامى یا گؤستریب دیر. اونون تایسیز ایله فرقلى سسى، آدینى دیل لره سالیب، سئویملى بیر شخصیت کیمى تانیدیر.

آشیق عزیز، آشیق لیغى، اورمیه نین باشقا آدلیم آشیغى اولان، رحمتلیک آشیق فرهاد-دان اؤیرنیب دیر. آشیق فرهاد، آشیق عزیز ایله تانیش اولان دا، اونون یئته­نه­گین، آنلاییب، شاگیردلیگه قبول ائدر.

 چوخ آلچاق کؤنول، باش آشاغى ایله متین اولان، آشیق عزیز، اوستاسینین یانیندا ایسه حؤرمت قازانیب، سئویلمیشدیر. مراسیم لرده، آشیق عزیز مجلیسه قاتیلان دا، آشیق فرهاد اونون آیاغینا قالخیب، حؤرمت له یاناشارمیش. مجلس ده کیلر، آشیق فرهاد دان، «نه دن، اؤز شاگیردینه بو قه­در سایغى گؤسته­ریرسن؟» سوروشاندا، او ایسه، «من، یاش ایله شاگیردلیک اوچون یوخ، اونون معرفت ایله آنلاغینا حؤرمت ائدیرم» جاواب وئررمیش.

اورمو اهالیسی ده چوخ چاغ لار، آشیق عزیزى مجلسلری ایله توی شنلیکلرینه چاغیراردیلار. او، چالدیغی هاوالاردا آشیق فرهادین یولونون داوامچیسی اولموشدور. آشیق عزیز توی-شنلیک مراسملریندن علاوه هم ده اورمیه رادیوسوندا بایراملاردا و مختلف وئرلیشلرده چیخیش ائدرکن، باتى آذربایجان اهالیسینین ائولرینه بو واسطه ایله قوناق اولور. بؤیوک اوستادی آشیق فرهادی یادلارا سالان عزیز، دئییلنلره گؤره اونون تکجه شاگردی و یا ان آزی اونون یولونون دوامچیسی اولان تکجه شاگرد ایمیش. آشیق عزیز گؤزل ایله ملاحتلی سسی له، هله ­ده اورمو آشیق صنعتی سئورلرینین ذهنینده و کؤنوللرینده خوش خاطره­لر له آنیلیر.

آشیق عزیز، ساز یانیندا، دگیرمانچیلیق ائدرمیش. او بؤیوک اوستاد، عؤمورونون سونوناجان، دگیرمانچیلیق ائدیب، سازى ایسه اؤزوندن آییرماییر. آنجاق دگیرمانچیلیق گئت-گئده سسینده اثر قویوب، سونرالار دا، آسم خسته لیگی توتوب، ائله بو سبب له،، هله اورتا یاشلارینا یئنى آددیم قویسادا دونیادان وداع لاشیب 7/10/1351 تاریخینده یاشاما گؤز یومور.

آنجاق، صفالى نفسلى، قالارگى سسلى آشیق عزیز-ین یاشام چاغیندان قیرخ ایل کئچسه ده، یادى ایله خاطیره سى هله ده اورکلرده دیرى قالیب، یاشام وارکن، قالارگى اولاجاق دیر.

اومود ائدیرم، بئله اینسانلاریمیزین ساغ ایکن، قه­ دیرلرین بیلیب، کئچمیشده یاشاییب، گئدنلریده یاشام بویو آدلارین یاشاتماغا چالیشاق.

قایناق لار:

ـ یازیچى، شاعیر ایله گنج آشیق اولان قلمداشیم جناب احمد اسدى نین ایضاحلارى

ـ www.arturmia.ir

ـ gencashiqlar.blogfa.com

قوشاچایلی باغلاماچی اوستاد «قولو سلیمی» ایله دانیشیق

دانیشیق: حسن صفرى (سهند)

آدینی بیر ایکی دؤنه موسیقی چی دوستلاریمدان ائشیتمیش ایدیم، نه قدر اینجه روحلو و یوخاری صنعته مالیک اولدوغونو دفعه لرجه وورغولاسایدیلار دا، بیر ساعات عرضینده اونون ایش یئرینده، اونونلا قارشی قارشییا دانیشمایینجا، باره سینده ائشیتدیییم تعریفلر گؤزومومون اؤنونده گرچکلشه بیلمه ز ایدی.

قوشاچایین سئویملی باغلاما چالانی، اوستاد قلی سلیمی دن صحبت گئدیر. اونون نه قدر ادعاسیز، اکسیک کؤنول، اؤز صعنتینه و خالقینا وورغون اولدوغونو آشاغی داکی دانیشیغی اوخودوقدان سونرا بیله جکسینیز.

ـ زحمت اولماسا اؤنجه اؤزونوزدن دانیشین.

قولو سلیمی یم. 1352ـجی گونش ایلینده قوشاچای دا آنادان اولموشام. اون بئش ایله یاخین دیر کی باغلاما چالیرام. بیر نئچه ایل اوستاد سیز ایشله میشم. ایکی ایل ماراغا دا، ایل یاریم دا تبریز ده اوستاد نوید مثمردن فایدالانمیشام. دئمک اولار بو ایللر منه موسیقی اوغروندا دوزگون آددیم آتدیغیم ایللر ایدی. سازین اؤیرنمه سینه چوخ زحمت چکمیشم. گون اولوردو کی، اون ساعات ائوده ساز چالیردیم. قیش دا، یای دا، هاوانین ایستی سویوغونا باخمادان کیلاسلاردا ایشتراک ائدیب، باغلاما نین سئحیرکار سسینه داها آرتیق ماراقلانیردیم.

- اؤز کیلاسلارینیز نئجه و هاچان قورولدو؟

بیر گون، "اؤیرندیییم هاوالاری نئجه اونوتماییم؟" دئیه، اوستادیما سوال وئردیم، اوستاد منه "گئت تدریس ائله" دئدی. یانی بیر نفر بیلدیکلرینی اؤیرتمه یینجه، اؤزو ده یاخشی اؤیرنمه یه جک. اؤیرتمک پروسه سینده، دئییله ن سؤزلر بیر داها تکرارلاندیقجا، داها یاخشی یاددا قالیر. بو اساس دا، من ده قوشاچای دا کیلاس قورماق فیکرینه دوشدوم و ایندی بئش – آلتی ایلدن آرتیق دیر کی، بو شهرده کیلاسلاریم اولور.

- بوگونکو آذربایجان موسیقی سینده، باغلاما اؤزونه یئر آچا بیلیب می، یوخسا یوخ؟

تاسوفله بو ساز آذربایجان موسیقی سینده هله تانینماییب، آما بو سون ایللرده اؤزونه عایید اولان سئوه ن لر قازانا بیلیب دیر. بو ساز یوخاری ساز دیر. اینشاللاه گله جکده اؤزونه عایید اولان یئری ده الده ائلیه بیله  جک.

- اؤیرتدییینیز شاگیرلردن دانیشین.

بو مدت ده چوخلو شاگیردلریم اولوب کی اونلاردان  بیر چوخو چئشیدلی ندن لره گؤره، کیلاسی باشا وئرمه دن، یاری دا بوراخیب گئدیبلر. آما بیر نئچه سی اوره ک دن بو صنعته ماراقلیدیرلار و چوخ جیددی لیکله بو صنعتینه اؤیرنمه یه جان آتیرلار و ایندی ده هره سی اؤزونه گؤره بو موسیقی ده دانیشاجاق سؤزلری واردیر. اطراف شهرلردن ده کیلاسلاریما قاتیلانلار اولور.

- اثر و یاخود آلبوم تقدیم ائتمیش سینیز؟

بو گونه دک تقدیم ائتدیییم بیر اثر اولماییب آما بیر آلبوم اوستونده چالیشیرام کی، اینشاللاه یاخین گله جکده ایشیق اوزو گؤره جک. بو آلبومون سؤزلری ده، بسته کارلیغی دا اؤز ایشیم دیر.

- اصیل موسیقی نین جامعه ده نه ائتگی لری (تاثیرلری) اولا بیلر؟

چوخ تاسف کی،‌ چاغیمیزدا موسیقی دن ساده جه بیر آد قالیب،  بایاغیلاشمیش(مبتذل) موسیقی،‌ کلی حالدا بایاغیلاشمیش صنعت هر زامان اصیل موسیقی و اصیل صنعته قارشی دوروب و اونون گلیشمه سینده مشکل یارادیبدیر. آما بونو دا دئمه لی یم کی،‌ تمیز موسیقی و تمیز صنعت همیشه جامعه نین قاتلارینا جوموب،‌ اونونلا بیرگه زامان سوره سینده یاشایاجاق،‌نئجه کی،‌ بو گونه قدر یاشاییب دیر. خصوصییله باغلاما کی بیر عرفانی موسیقی آلتی دیر. من اؤزوم شخصا اوخودوغوم سؤزلر چوخلو اخلاقی-عرفانی مضمونلار داشییرلار. آما ایندی گنج لر(جوانلار) اؤزلرینه عایید سلیقه لره مالیک اولوب و بو اصیل موسیقی دن اوزاقلاشیبلار. من آرزو ائلییرم اصیل صنعتین گلیشمه سی کی مسئوللارین دا عنایتینه احتیاجی وار،‌بو کیمی فرهنگ و مدنیتیمیزه قارشی اولان موسیقی لری آرادان قالدیرسین.

- سون سؤز؟

آرزو ائلییرم کی بو ساز، آذربایجان موسیقی سینده گونو گوندن آرتیق اؤزونه مخصوص سئوه ن لر قازا بیلسین. سیزه اوغورلار آرزولاییب اؤز تشککورلریمی بیلدیریرم.

یازیلاریمیزی بیرلشدیرك

بهرام اسدی

 كئچن یوز ایلده الفبا مسأله‏سی آیدینلاریمیزین آراسیندا چوخ یئر آچان بیر موضوع اولموشدور و هله ده دوام ائدیر. عرب الفباسینین دیلیمیزده اولان چاتیشمازلیقلاری و اونون نئچه چئشیت (Z) و (S) كیمی حرفلرینین اولدوغو اونون بیزیم دیلده اساسی ایرادلاریندان ساییلیر. آنجاق بوتون بونلارا رغماً بو الفبانین نئچه اوستونلوگو ده واردیر. اونون اوستونلوكلریندن بیری اونون قیسا یازیلماسی‏دیر. دئمك بیر چوخ كلمه‏لرده مصوّت‏لره مستقل حرف قویولمادیغینا گؤره بو الفبا ایله یازیلان كلمه‏لر آز یئر توتورلار. نتیجه‏ده مثال ایچون بیر چیخیشدان یادداشت گؤتورن بیر شخص بو الفبا ایله لاتیندا و كیریلده اولان چتین‏لیك‏لره دوشمور. عرب الفباسینین باشقا اوستونلوگو بو الفبا ایله یازیلان سؤزلرین كؤك و ریشه‏سینین آسان تاپیلماغی‏دیر مثال ایچون (الیم و علیم) دئییلنده (الیم)ین، الم (درد-آغری) كؤكوندن و (علیم)ین، علم (بیلگی و بیلیك) كؤكوندن اولدوغو بللنیر. بیر حالدا كی لاتینجا (əlim) یازیلاندا اونون كؤكو بیزه آیدین اولمور. عرب الفباسینین ان اهمیتلی اوستونلوگو بوراسیندادیر كی بیزیم مین ایلدن آرتیق ادبیاتیمیز بو الفبا ایله یازیلیب و بیز بو الفبانی بیلمك ایله كتاب دده قورقوت و باشقا نهنگ آبیده‏لریمیزی آسان‏لیق‏ایله اوخویوروق. بورادا عرب الفباسینین چاتیشمازلیقلاریق و اوستونلوك‏لرین تره‏زی‏یه قویماق نیّتیمیز یوخدور آنجاق بیر زاد بللی‏دیر او دا بو كی بیز ایران تورك‏لری بو الفباایله یازیریق و اونو ایشله‏دیریك. بونونلا دا مختلف یازیچی‏لاریمیزین آراسیندا بیرلیك یارانمالی و یازیلاریمیز بیرلشمه‏لی‏دیر. بو بیرلشمه‏نین بیرینجی تمل(ین) مرحوم پروفسور نطقی قویدو و او مرحومون بو موضوعدا چالیشیقلاری اونودولماز و دانیلمازدیر.

حضرت على (ع) ین دوغوم گونو ایله بیرگه آتا گونو بوتون آذربایجان آتالارینا موبارک اولسون.

آتا

 یازان: حسین واحدی

هر بیر اینسانین آرخاسی، قوللاریمیزین توم گوجو، اورگیمیزین اورگی،كرال لار- كرالی، آتادیر.

گئجه- گوندوزون یوخ ائدیر. عایله سی ایسه شن یاشاییر. جننت ایسه آنالاریندیر!

آتا، بوتون دونیانین پادیشاهیدیر. دونیانین كؤكو بیزیمده اولسا، «یئنه سولطان آتادیر.»

آتا، گوجدور، باشا تاج، قلبه فرحدیر. او حورمت دیر، كیشیلیكدیر، تومجه لره (جمله لره) گلمه ین بیر دیریلیک دیر.

آتا شرفدیر، شؤوكتدیر، زیروه دیر، ربّ دیر. آتا بیزی دونیایا پای وئرن ان قیمت لى ملک دیر.

آتا، آتادیر...

تورک دیل‌لی حروفی ادبیاتی نئجه یارانیب؟/ غلامرضا بوداغی

یازیمیزا کؤچورن: حمید بخشمند

فضل‌الله ابن ابومحمد تبریزی – نعیمی- (۱۳۸۹- ۱۳۹۳میلادی) حروفی‌لیک طریقتی‌نین نظری اساسلارینی  احاطه ائدن «جاویدان‌نامه» و «محبت‌نامه» کیمی نثر اثرلرینی استرآباد لهجه‌سی ایله قاریشیق فارس دیلینده یازمیش، اوتوز ایل‌لیک رؤیالارینی «نؤوم‌نامه» تراکتاتیندا محض استرآباد لهجه‌سینده قیده آلمیشدیر. فیلوسوف – شاعر ۱۱۲۰ بیت‌لیک «عرش‌نامه» مثنوی‌سینی، ائله‌جه ده شعر دیوانچاسینی فارس دیلینده یازیب یاراتمیشدیر. عؤمرونون سون گونلرینی شیروان زندانیندا یاشایان نعیمی‌نین عائله عضولرینه و مریدلرینه خطاباً یازدیغی «وصیت‌نامه»‌سی، فضله منسوبلوغو احتمال اولونان ۶۲۶ بیت‌لیک «اسکندرنامه» مثنوی‌سی ده فارس دیلینده یارادیلمیشدیر.

فضلین آتاسی ابومحمد تبریزلی اولموش، سونرالار مازندرانین استرآباد (ایندیکی گورگان) شهرینه کؤچموش، اورادا شهرین باش حاکمی (قاضی‌القضات) وظیفه‌سینده چالیشمیشدیر. ابومحمد تبریزی‌نین استرآبادا نه زامان کؤچمه‌سی ایله باغلی منبع‌لرده هئچ بیر معلوماتا راست گلمیریک. فضلین اؤز دئدی‌یینه اساساً اونون ایلک اوشاقلیق ایل‌لری استرآباددا کئچمیشدیر. اونون استرآباددا دونیایا گؤز آچدیغینی و آناسی‌نین استرآبادلی اولدوغونو گومان ائتمک اولار. فضل استرآباددا بویا- باشا چاتسادا، آتا- بابا یوردو اولان تبریزله علاقه‌سینی کسمه‌میشدیر. او، ایلک مکّه سفریندن سونرا تبریزه دؤنموش، اورادا بیر مدت سلطان اویس جلایری‌نین ساراییندا یاشامیشدیر. ایکینجی دفعه ایسه ۳۵- ۳۸ یاشلاریندا اصفهاندان تبریزه گلمیش، حروفی‌لیک طریقتینی ایلک دفعه اولاراق بورادا اعلان ائتمیشدیر. بوندان علاوه متفکّر عؤمرونون سون ایل‌لرینی باکی و شیرواندا یاشامیش، بورادا یئرلی اهالی ایله سیخ اونسیّت‌ده اولموشدور.