آذربایجان و خوراسان-نین كولتورل یئددیجه سی
آذربایجان و خوراسان-نین كولتورل (فرهنگی) یئددیجه سی (هفته سی)
-------------------------------------------------------------------------
گزارش تصویری/ هفته فرهنگی آذربایجان و خراسان رضوی
هفته فرهنگی استان آذربایجان و خراسان رضوی با هدف معرفی توانمندیها، صنایع دستی، آداب، سنن و رسوم مردم استان در مجموعه سعد آباد تهران برگزار شد.
عکس / علی عباسپور (مهر خبر آژانسی)
حسنلی تپه سی (تپه حسنلو)
حسنلی تپه سی غربی
آذربایجاندا چوخلو تانینمامیش و ده یرلی تاریخی اثرلر واردیر. اونلاردان بیری
اولان حسنلی تپه سی 6 مین ایل دوغوش (میلاد) دان اؤنجه یه قاییدان تاریخی واردیر.
بو ده یرلی تاریخی اثر تكجه آذربایجان
بؤلگه سینده یوخ، ایرانین باشا- باشیندا تایسیز بیر اثر ساییلیر. حسنلی تپه سی
اورمو گؤلونون گونئی باتیسیندا (جنوب غرب-ینده)
یاشیل لیق سولدوز یوردوندا یئرله شیب دیر. بو تپه 7 كیلومئتر سولدوز شهریندن
آراسی واردیر. حسنلی آدینی بو آددا اولان كندین یاپیشیغیندا اولماسیندان آلیب دیر.
تپه نین قازینتی لاری 1313 دن باشلاندی. بو قازانتی لار اوزوندن بیر نئچه ساخسی
قاب ـ قاجاق چئشیتلی شكیل لرده تاپیلدی. 1336ـ دا بیلیمسل (علمی) و تخصصی آختاریش
لار بیر ایرانلی- آمریكالی هیئت ین آختاریش ایله باشلاندی. بو آختاریش ایله
قازینتی لاردا بوزوقلوق لارین (خرابه لرین) آلتیندان بیر شهر- قالا تورپاق لار
آلتیندان اوزه چیخدی. اوزمان لارین (متخصص لرین) دئدیگینه گؤره بو شهر- قالا «ماننا» قومونا عایید دیر. بو دیكینتی نین، ائولرین و معبدلرین دووارلارینین تملی
(پایه سی) داشدان دوزه لیب دیر. دووارلارین اوستونده 40 سانتیمتر لیینده اوزوناسی،
23 سانتیمترلیینده ائنی و 14 سانتیمتر قالینلیغیندا اولان كرپیج لر قویولوبدور. حسنلی تپه
سیندن 1313 –دن،
1358 نجی ایله كیمی، ایرانلی و آمریكالی آركولوق لارین آختارماسی نتیجه سینده
چئشیتلی ساواش آراجلاری او جومله دن؛ قیلینج، خنجر، اوخ، دمیر و بورونز جینسیندن
اولان اوخ باشلیق لاری، مینلجه ساخسی قاب- قاجاقلار، تاریخی، كولتورل و صنعت (هنر)
باخیمیندان ده یرلری اولان، سوموكدن، شوشه دن، دمیردن، داشدان و ساخسی دان اولان
شئی لر تاپیلیب دیر و ایران، آذربایجان، آمریكا، فرانسه و باشقا اؤلكه لرین موزه
لرینده ساخلانیلیر. حسنلی تپه سینین ان اؤنملی (مهم) تاپینتی سی و دونیادا و اسكی
تانیمادا اؤزل (ویژه) و اؤنملی (مهم) یئر آلان شئی قیزیلدان اولان حسنلی قابی دیر. بو قابین چكی
سی 950 گرم ، اوزوناسی 21 سانتیمتر، قوطرو
25 سانتیمتر دیر و آغیز چئوره سی 61 سانتیمتر دیر. بو قیزلدان اولان قاب تئهرانین
قدیم ایران موزه سینده ساخلانیلیر. بو قاب گؤزلری اؤزونه طرف چكن بیر قاب دیر و
اوستونده چوخ اینجه لیك ایشلر آپاریلیب دیر و گؤركملی (مجلل) ایش لردن اوزاق قالیب
دیر. حسنلی تپه سیندن تاپیلان قیزیل قابین
قدیم لیغی 800 ایل مسیح دوغوشوندان اؤنه قاییدیر. بو آدلیم قابین بدنه سینده چوخلو
اویولموش ناخیش لار واردیر و بیر حماسی داستانی دئمك ایمكانی اولا بیلر. بو تپه دن
آرتیق باشقا ده یرلی تپه لرده باتی (غربی) آذربایجانی توریزم باخیمیندان اؤلكه ده بیرینجی یئرلرده
اولماسینا ندن اولور و گرك مسئول لار و كوتله بو اثرلرین تانینماسیندا و اونلاری
قوروماقدا دوزگون ایشلر ائتسینلر. توز- تورپاغی و دومانی حسنلی تپه سیندن گؤتوروب
اونون یئرینه توریست و موسافیر گتیرمه لییك و اورادا اولان كوتله نین (جماعتین)
ایقتیصادینادا یاردیم ائتمه لیییك. اومود ائدیرم یاخین گله جك ده گؤزل غربی
آذربایجان توریزم باخیمیندان ایراندا بیرینجی یئره ال تاپاجاق دیر. حسین
واحدی *** شكیللری گؤرمك اوچون یازینین آردینا باخین
سونای
سونای
سونای
«سونای» یوردوما خوش گلیبسن. بیزی یامان یئرده یوخلاییبسان، كولتورمون آزقینلیغیندا گونش اولدون یوردوما. سئوگیلیله لر چوخداندی سنی اونوتموشدولار. نئچه واختدی بیر اؤزگه والئنتاین آدلی بیریسی اولوسومو آلداتمیشدی. دئمه سنین یئرینه كئچمك ایسته ییرمیش، یوخسا سن دورمو آنلاییب، قارا بولودلاری قیراغا آتیب، ساری ساچلی گونشیمیزی بیزه گتیردین. سن بیرداها منیم وارلیغیمی منه آنلاتدین. من اؤز وارلیغیمی اونوتماق ایسته میرم. سن گلن گون، 31 زومار (شهریور) یئر- گؤی سئوگی له نیر. سئوگیلیلر سئوگی دونو گئییر. سئوگیسیزلرده سئوگی نی آختاریر. هامی قیرمیزی بویالی اورك، قیزیل گول، سئوگی مكتوبو، ... و بوتون سئوگی قوخوسو وئرن شئی لری آلیر. آنجاق سن بو گؤزللیگی یارادیسان. سئوگیلیلر بو گونده گرچكدن بیر- بیری دوشونولر. آیریلیق لار كوسوب گئدیرلر. باریش ایسه یورد سالیر. گونش ساچلارین داریر. اورك لر بیرگه دؤیونور. سئوگی هر یئره یاغیر. سارای لار، خان چوبان لاری هارایلیر. آنجاق سن هر ایل زومارین سون گونونده گل. هامی سنی گؤزله ییر. سن اولدوغوندا سئوگی یاشانیر. گؤزل آذربایجان توركجه سینده نغمه لر قوشولور. آشیق لار، سازلاریندا اصلی- كرم سسلندیریرلر. یوردوم جننته دؤنور، گئجیكمه هئچ زامان، آمان دیر تئز گل!
یازان: حسین واحدی
ـ سونای، آذربایجاندا سئوگیلیلر گونون آدیدیر و هر ایل زومار (شهریور) آیینین 31-نده اولور.
بوردا گونش ایشیق سه په لیر...
بوردا گونش ایشیق سه په لیر...
ائشیكدن ائوه یئنی گلمیشدیم، رادیونو آچدیم، دالغالاری گزیب «رادیو گجیل»ی تاپدیم، «مسعود امیر سپهر»دن «تیراختور» ماهنیسینی یاییردی، گئدیب اؤزموه چای دمله ییب اوتاغیما قاییتدیم، آذربایجان گونشی درگیسینیده، بیلگی سایارین ماساسی اوستوندن گؤتوروب یارپاقلاماغا باشلادیم، رادیو گجیل منیم ان سئودیییم رادیودو و اونون وئرلیشلرینی الدن وئرمه رم...
رادیو، گؤزلجه وئرلیشلر یاییردی، ماهنی قورتولاندان سونرا، «پیس اوشاق» وئرلیشی باشلادی، بو وئرلیش طنزییله توپولمدا (جامعه ده) اولان اولایلاری (حادثه لری) بیلدیریردی و هر گون قوناق لاریدا اولاردی، بو گونون قوناق لاری، «علی تشنه دل» و «علی فرهاد» جینابلارییدی و یارارلی (فایدالی) سؤزلر دانیشیردیلار، اونلار دانیشا – دانیشا منده اؤزومه یاخشی قوللوق ائدیردیم، چای ایچیب، كئیك یئییردیم، وئرلیشین یاریلاریندا، آپاریجی شهر ایچینده اولان خبرچی لرییله جانلی باغلانتی قوردو و وئرلیشین اوستا خبرچی لریندن اولان، «ساناز شهابی» یولداشلارییلا بیرلیكده، راپور وئریردیلر، بو گونون راپورو ائشیتمز (ناشنوا) اینسانلار نجور شهریمیزده چتینلیكلرله یاشاییرلاری ائشیدنلره یئتیریردیلر، آپاریجی گؤزل سسی ایله بعضی دقیقه لرده آذربایجانیمیزین یئنی و اسكی شاعیرلریندن شعرلر اوخویوردو، من بو آن لاری و خاطیره لری اونودماق بئله ایسته میرم، وئرلیش (رادیو و یا تلویزیون برنامه سی) سونوندا آذربایجان ناغیللاریندان بیرین سؤیله ییب سونرا بایاتی فال ایله بیتدی، بو گون منه بو فال چیخمیشدی:
من عاشیق، یاتان هانی گئجه لر یاتان هانی
وفالیلار یولوندا جانینی ساتان هانی
یازان: حسین واحدی
آذربایجان
آذربایجان 
اولو بیر آد، تایسیزدیر دونیادا،
اوره ییمدن اونا باغلانتی قورولوبدور،
آذربایجان آدینی، اوره ییمین وبلاگینا لینك ائتمیشم،
اینتئرنئت كسیلسه بئله، بو باغلانتی كسیلمزدیر،
یاشاییش دونونو اینیمه گئینده، مارك-ینین اوستونده
بو آدی وورموشام، همده پولاددان!
روحومون آدیدیر، آذربایجان،
جانیمدان چیخسا روحوم،
قالمایاجاقدیر جیسمیمده جان،
آذربایجان..
سؤز: حسین واحدی
اورمیه نین اسكی تپه سی: گؤی تپه
اورمیه نین اسكی تپه سی: گؤی تپه
اورمیه ایرانین آذربایجان بؤلگه سینین اسكی و تاریخی شهرلریندن ساییلیر. بو شهرین قیراغیندا اولان چوخلوجا تاریخی آبیده لر و اسكی لی تپه لر (آلتی مین ایللیك) بو سؤزو قبول ائتدیریر. گؤی تپه اورمیه نین قوزئی دوغوسونون 6 كیلومئترلییینده یئر توتوبدور.
گؤی تپه اورمونون اسكی تپه لرینین ان آدلیملاریندان ، زنگین ایزلرلره دولودور و آذربایجانین فخر ائدیجی ایلایینین(تاریخینین) گؤسته ریجیسیدیر. 1948نجی دوغوش (میلادی) ایلینین قازینتیلاریندان اؤنجه اینگیلیس لیلر بو اسكی لی بؤلگه ده 1313 نجو گونش(شمسی) ایلینده بیر لؤوحه اوستونده ناخیشلی قیلقمیش شكیلین اله گتیردیلر. بو بؤلگه دن اسكی تانریلارلا ناخشیلی اولان استوانه لرده تاپیلیبدیر.
«بورتون براون» اینگیلیسلی قازینتیجیلارین باشچیسی اؤز آراشدیرمالارینی «آذربایجان قازینتیلاری» آدلی عونوانلا 1948 و 1951 ایلینده لندن ده یایینلامیش و آذربایجان و گؤی تپه تمددونون بئله ایضاح ائدیب دیر:
" گؤی تپه نین یئددی قاتی (طبقه سی) واردیر، بو قاتلارین ان اسكی سی د.ق(دوغوشدان قاباق) 4نجو مین ایللییه(6 مین ایل بوندان اؤنجه یه) قاییدیر.بو قاتدا چین-چین ائولر،قیرمیزی ساخسی قطعه لر وناخیشسیز بوز ساخسیلار، آچیق ساری بویادا ساده هندسه خطلرله-قهوه رنگینده-، میس و داشدان اولان آراجلار واردیر.
آلتینجی قات: دوغوش دان (میلاددان) اؤنجه اوچونجو مین ایللیكدن، دوغوشدان اؤنجه بیرینجی مین ایللییه دك قاییدیر. داشلی خیم لی(فنداسیون) و پالچیق دان اولان آبیده لر، كوره ده بیشمیش و ایكی بویالی و ناخیشلی ساخسیلار قهوه رنگلی و قیرمیزی – قارا بویالی مركب هندسه ناخیشلارلا – قطعه لر بو قاتداندیر. بو قات دا میسدن اولان آراجلار بوللوقجا گؤرونور.بو تمددون داش دئورینه و دوغو آنادولونون میسی نه و آرازین قوزئیینده كی آذربایجان لا ان چوخ باغلیلیغی واردیر.
بئشینجی قات: بو قاتین ساخسیلاری بوز ، گاهدان قارا و هامیساللیقلا(عموما) سورتولموشدورلر(صیقل وئریلمیشدیر).بورادان قاباریقلی (برجسته) ناخیشلارلا اولان ساخسی تاپیلیبدبر، بو ساخسی آنادولو و آرازین قوزئیینده كی آذربایجان تمددونلارینا بنزری چوخدور.
دؤردونجو قات : قارا بویادا و سورتولو و ناخیشسیز اولان ساخسیلار واردیر.
اوچونجو قات: بورادا بیرینجی اینسانلارین قبیرلری و آذربایجانلیلارین آتا- بابالارینین جومجومه لری واردیر، بو قبیرلردن تاپیلان ساخسیدان اولان قطعه لر قیرمیزی بویادا و بعضی لری ایسه الوان سیز ناخیشلاری و بئشینجی قاتین ساخسیلارینا اوخشاری واردیر.
ایكینجی قات: دوغوشدان اؤنجه 1200 و 1500 ایللرینه قاییدیر،سورتولو(صیقلی) قارا و بوز بویادا ناخیشسیز ساخسیلارلا دولودور.بونلار آنادولونون هیتیت ساخسیلارینا اوخشاییر.
بیرینجی قات: بو قاتدا قیرمیزی و بوز بویالاریندا سورتولموش ساخسیدان اولان قاب – قاجاقلار واردیر.بونلارین اوستونده حئیوانلار دسته لرینده شكیللر چكیلیبدیر. بو قاب - قاجاقلار حسنلی تپه سینده تاپیلان قاب - قاجاقلارا بنزه ییرلر. گؤی تپه نین اوستونده یونولموش داشلار دا واردیر.بو یونولمو داشلاردا ، حئیوان ناخشلاری (اؤرنك اوچون قوچ و قافلان) واردیر.بونلار دوغوشدان قاباق ایكینجی مین ایللییین سونلارینا و بیرینجی مین ایللییین ایلك لریندندیرلر.بو داشلار آنادولونون اسكی لی یونولموش هیتیت داشلارینا بنزری چوخدور."
حاضیرلایان: حسین واحدی
آباذر دوْل لو
آباذر دوْل لو
(ه.ق – نین 13- نجو یوز ایللیگین سونلاری و 14 – نجو یوز ایللیگین ایلك لری)
دوْل لو آباذر،شاعیر،هنرلی و آذربایجانین سنتی موسیقی سینین كسین اوستادیدیر، بو حالدا بو ده یرلی اینسان اورمو شهرینین اؤزونده تانینمامیشدیر. آباذر اورمودان ساییلان «دول» كندینده بیر اكینچی عاییله سینده دوغولوب دور. ائینه ییب بؤیوك بیر گنج اولاندان سونرا ایندیكی گورجوستاندان اولان «بورچالی» بؤلگه سینه كؤچور. آباذر ه.ق - نین 14- نجو یوز ایللیگینین ایلك لرینه دك یاشاییرمیش و عؤمرونون سونونادك اورادا قالیب و دونیاسین ده ییشیب. او آذربایجان جومهورییه تینده هونر ایله آشیق صنعتینده بؤیوك اوستادلاردان ساییلیرمیش. بو ده یرلی اوستاد اوتایدا اولمایان آشیق هاوالارینین ایچینه بوتایداندا هاوالار قاتیبدیر. اؤرنك اولاراق «دوْل هیجران هاواسی»- نی آد آپارماق اولار. اوستاد بو هاوانی اؤز ماحالی «دول»- دان بورچالییا و بوتونلوكله آذربایجان جومهورییه تینه داشیییبدیر.دول لو آباذر اورادا چوخلو شاگیردلر تربییه ائدیبدیر، اونلارین ان آدلیملاریندان، آشیق « حسین ساراچلی»- نی آد آپارماق اولار. آشیق آباذر شعر ده، دئیه رمیش و شعرلرینده «ابوذر» تاخما آدینی (تخلص) ایشله دیبدیر.
اوستادین قوشما بیچیمینده (نمونه) اولان شعرلریندن بیر اؤرنك:
«دولاندیریر»
ای آغالار بیر زمانه گلیبدیر
دؤولتلی یانیندا قوُل دولاندیریر
كسیلیب محبّت یاد اولوب حؤرمت
ایندی زمانه نی پول دولاندیریر
كؤچ ائیله ییب بو دونیادان كؤچمه ین
اینسانلیغین شربتینی ایچمه ین
ائوده آروادینا سؤزو كئچمه ین
كنددا اولوب ایندی ائل دولاندیریر
«ابوذر» احوالین اولدو ایندی پریشان
اوزونده خال لارین دُردانه نیشان
بی غیرت قوهومدان ناموسلو دوشمان
گلسه قبریم اوسته گول دولاندیریر.
ـ توركجه یه چئویریب،حاضیرلایان: حسین واحدی
قایناق:
ـ نام آوران اورمیه،ص 181
سعدي شيرازي‌نين آذربايجان توركجه‌سينده غزلي وارميش
سعدي شيرازي‌نين آذربايجان توركجه‌سينده غزلي وارميش
حاضيرلايان: حسين واحدي
فيلولوگيا[ديل تانيما] علم‌لري دوكتورو، پروفئسور شاميل جمشيدووون “علم و حيات” ژورنا‌لي‌نين 1987-جي ايل 10-جو ساييندا درج ائديلميش “سعدي شيرازي‌نين آذربايجان توركجه‌سينده بير غزلي” يازي‌سيني و همين غزلي تقديم ائدير.
XIII [13-جو ميلادي] عصر فارس پوئزياسي‌نين[شعرينين] بؤيوك كلاسيكي مصلح‌ددين شئيخ سعدي شيرازي‌نين اثرلريني آذربايجان اوخوجولاري هميشه بؤيوك ماراقلا اوخويورلار. حتي بير زامان‌لار شاعرين مشهور “گولوستان” كيتابي مكتب و مدره‌سه‌لريميزده درس‌ليك كيمي تدريس اولونموش‌دور. بو ياخين‌لاردا ال‌يازما‌لار خزينه‌سين‌دكي قديم جونگ‌لر و توپلولار اوزرينده آراشديرما‌لار آپاراركن شاعرين XVIII [18-جي ميلادي]عصرده يازيلميش نادير بير غزلي دقتيميزي جلب ائتدي. باشليقدا “كلامي شئيخ سعدي شيرازي” يازيلميش، سون بئيتي “سعدي” تخللوصو ايله قورتاران بو غزل آذربايجان توركجه‌سينده يازيلميش‌دير. اثرين ترجومه و ياخود اوريژينال اولماسيني گؤسترن هئچ بير قئيد و علامت يوخدور.
آموزش زبان تركي آذربايجاني با اس ام اس همراه اول
سوناي؛ آذربايجانين سئوگي گونو
Sonay Azərbaycanın sevgi günü
يازان: ندا عبدي
بيلميرم نه يه گؤره رسم اولوب هر كيمسه غرب كولتوروندان ياشايشيندا چؤخ ايشلتسه او قدر كيلاسلي دي!بونون دليل لرينين بيري، بيزيم اؤز كولتورموزلا فولكلوروموزا تانيش اولماماقيميز اولا بيلر. دئملي دي بيزيم اؤزوموزون ان گؤزل دب لريميز اولا- اولا، هر دن اؤزگه كولتورلارينين داليسيجا گئديب، اؤزوموزي اؤنودوروك...
آمما هامي گوناهلار بيزده دئيل! فولكلوردان، كولتوردان دانيشانميز يوخدو، تلويزيونوموزلا قئزئت لريميزده، بو سيرادا آز دانيشير و دئملي اولا بيلريك هئچ دانيشمير!بو دب لرين بيري “سونآي” دي... نئچه ميز بونون آدين ائشيتميشيك؟! آمما بير آيري كلمه دييرم: “ولنتاين”! دا بونو هامييز ائشيديب سينيز! ولنتاين گؤزل بير رسم دي. بيز بو گونون گؤزليك لرين دانميريك، آمما بيزيم ده كولتورموزدا بير گون وار “سئوگيلي لر” اوچون... بو گونون آدي “سونآي” دي.
“سونآي”، آذربايجانين ولنتاينتي دي.يايين سون آيي خيرمن لر ييغيشارگئجه لر آي چيخارهئچ زامان آيين باخيشييايين سون چاغي كيمينسئودالي اولا بيلمز…
سونآي ندي؟
سوناي بير يوكسك رسيم دي، ايسلامدان قاباقدان اينديه كيمي، بو گؤزل رسيم ديري ساخلانيب، اونودولمويوب.دوزدو بو رسيم گئتديكجه، اؤز رنگين الدن وئريب، آمما ايندي ده چوخلو كندلرده بو گون سئوگيلي لر گونونه آدلانير. سونآي آديندان گلن كيمي، آيين سونونلا باغلانتي سي وار. بيز آذربايجانليلارين فولكلوروندا، “آي”ين يوخاري يئري وار و بو كلمه، افسانه لريميزده چؤخ قولاقيميزا چاتيب.
سونآي ايلين اؤ گونودور كي گوندوزنن گئجه بير حدده يئتيشيب، اصطلاحدا “اعتدال” حدينده اولورلار. دئمك اولار بو گون، يايين سون گونودور... آذربايجاندا، سئوگي گونو...بو گئجه ده، گون له اولدوز 180 درجه لي زاويه ده قرار تاپيب، گون باتاندا دوز بيربيرين اوستونه دوشورلر. بو صحنه چوخ سرعتله اوز وئرير، آمما بو آن ابديته كيمي ايدامه تاپير. يوكسك افسانه لرده، بو صحنه عشقه تعبير اولوب... سئوگيه... بير سئوگي كه سونو يوخدو...آمما بو گونو نئجه ديري ساخلاماق اولار؟ بيزلر ائليه بيلريك ولنتاين كيمي، سونآيي دا ديري ساخلاياق...
نئجه كي ولنتاين-ين نمادي قيرميزي قولچاقلار يا آيري شيءلر اولوب، سونآيين دا نمادي آي شكلينده قولچاقلار يا آيري نمادلار اولا بيلر كه بيزلر دوزلديب، بير بيريميزه پاي وئريب، سونآيي رواج وئره بيلريك.
آخرين روز شهريور، روز سوناي است كه به روايت افسانه هاي آذربايجان، روز عشق مي باشد. روزي مناسب براي جايگزيني روز ولنتاين
مي توانيد براي اطلاعات بيشتر اين پيوند را بخوانيد.
